پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله یکی از اختلالات رفتاری که نوجوانان را تهدید میکند و از مهم ترین دغدغه ها و نگرانی های خانواده ها می باشد، اعتیاد و گرایش به مصرف مواد مخدر است (۱،۲). الگوی مصرف مواد مخدر طی سال های اخیر تغییر نموده است. در گذشته مصرف این مواد به صورت استنشاقی شایعتر بود و این مواد از تنوع کمتری برخوردار بود، اما امروزه اشکال مختلف آن به بیش از هزار نوع رسیده و مصرف تزریقی آن رو به افزایش می باشد. همگام با تغییر الگوی مصرف دخانیات و افزایش سوء مصرف آن، بروز بیماری های عفونی و غیر عفونی نیز افزایش چشمگیری داشته است. در پژوهشهای مختلف نیز افزایش عوارضی مانند اختلالات عروق محیطی، بیماریهای روحی و روانی، افزایش میزان مرگ و میر و بالا رفتن آمار رفتارهای ضد اجتماعی را به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر نسبت داده اند (۳). سن ابتلا به اعتیاد در ایران طی ۲ دهه اخیر به شدت کاهش یافته و به زیر ۲۰ سال و گاهی به ۸ سالگی رسیده است (۴). اعتیاد در بسیاری از افراد در دوره دبیرستان آغاز میشود و بر اساس گزارشات بیش از ۳۰ هزار دانش آموز معتاد در ایران وجود دارد، همچنین طبق طرح شیوع شناسی مصرف مواد مخدر میزان مصرف مواد مخدر در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال برابر ۵۶/۱۳ درصد از کل جمعیت معتادان در سراسر کشور بوده است (۵). اعتیاد یک ناهنجاری با علائم بالینی، رفتاری و شناختی است که در وقوع آن، عوامل اجتماعی و روانشناختی از یک سو و عوامل زیست شناختی و داروشناختی از سوی دیگر نقش دارند )۳). در بین عوامل گرایش به مصرف مواد متغیر های روان شناختی حائز اهمیت بالایی می باشند، بنابراین تغییر عوامل روانشناختی از جمله نگرش افراد می تواند از گرایش فرد به مصرف مواد مخدر پیشگیری کند. نگرش به معنای آمادگی روانی برای انجام کار، به نحوی خاص می باشد. نگرش ها عامل تعیین کننده رفتار ها هستند و این امر دلالت بر آن دارد که با تغییر دادن نگرش ها میتوان رفتار انسان ها را تغییر داد. نگرش ها و هنجار های ذهنی در نوجوانان موجب شکل گیری نیات و باور ها نسبت به مواد، سپس ارتکاب عمل و مصرف مواد میگردد (۶ و ۷). متاسفانه در حال حاضر در برخی از نوجوانان و جوانان نگرش منفی قوی به مواد مخدر وجود ندارد و از بار منفی آن با این باور غلط که مصرف گاهی و تفریحی مواد مخدر فرد را معتاد نمی کند کاسته شده است (۸). نوجوانان به عنوان نیروهای جوان و سرمایه های جامعه بیشتر از هر قشری نسبت به مشکلات روانی و رفتاری و از آن میان سوء مصرف مواد آسیب پذیرند (۱) و طبق نظر کارشناسان به ازای هر ۲ نفر معتاد، ۸ نفر از اعضای جامعه درگیر تبعات زیان آور و ویرانگر اعتیاد می شوند (۹). بنابراین یکی از موثرترین راه های کاهش مصرف مواد مخدر دربزرگسالی، تغییر نگرش افراد نسبت به سوء مصرف مواد مخدر و کنترل آن در سنین نوجوانی میباشد (۱،۲،۵). عدم آشنایی با اقدامات مقابله ای مناسب برای حل مشکلات و تضادها، عزت نفس پایین، ناتوانی در بیان احساسات و نداشتن مهارت های ارتباطی و جرات ورزی، نا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌امیدی و نگرش منفی نسبت به خود سبب شکنندگی و در نهایت پناه بردن نوجوانان به سوء مصرف مواد می شود (۱۰،۱۱). با توجه به گزارشات امروزه پیشگیری از سوء مصرف مواد امری ضروری است چرا که دانش آموزان به عنوان نیروهای جوان و سرمایه های جامعه بیشتر از هر قشری نسبت به مشکلات روانی و رفتاری و از آن میان سوء مصرف مواد آسیب پذیرند (۱). اساس پیشگیری از اعتیاد به طور خلاصه آموزش و تربیت، راهنمایی، مشورت و ارشاد نوجوانان و خانواده هاست. در همین راستا WHO آموزش را یکی از اساسی ترین و کلیدی ترین اقدامات در پیشگیری و درمان مبتلایان به آسیب های پرخطر اجتماعی می داند. زیرا آموزش باعث تغییر پایدار در نگرش و عملکرد و سرانجام تغییر در نحوه زندگی افراد خواهد شد (۶،۱۱) و از بین برنامه های آموزشی میتوان به برنامه آموزش جرات ورزی اشاره کرد که یک برنامه پیشگیری اولیه و ارتقایی از سوء مصرف مواد است که بر اساس مدل سبب شناختی چندوجهی برای سوء مصرف مواد در نوجوانان طراحی شده است (۷،۱۲). جرات ورزی یا قاطعیت یکی از مولفه های مهم مهارت های اجتماعی و به معنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب می باشد. افراد قاطع برای خود و دیگران احترام و ارزش قائلند، منفعل نبوده و اجازه نمی دهند دیگران از آن ها سوء استفاده کنند. از سوی دیگر این افراد به خواسته ها و نیازهای دیگران احترام گذاشته و به شیوه ای صریح و صادقانه با آن ها ارتباط برقرار می نمایند. مهارت جرات ورزی در فرد احساس خود کارآمدی ایجاد می کند که در روابط متقابل او با دیگران و شکل گیری اعتماد، خودباوری، افزایش رضایت از زندگی و عزت نفس در وی تاثیر مثبت خواهد داشت (۱۰،۱۳-۱۶). جرات ورزی به صورت طیفی است که در یک سوی آن رفتار منفعلانه و در سوی دیگر رفتار پرخاشگرانه قرار گرفته است (۱۷،۱۸). برنامه آموزشی جرات ورزی با این هدف طرح ریزی می شود تا باورها و رفتارهای جرات مندانه ی افراد را بهبود بخشد; به شکلی که آنها بتوانند با نگاهی بهتر نسبت به خود نگریسته، به خودباوری برسد، به طور مناسب احساسات و تفکرات فردی خود را آشکار کنند و در نهایت روابط اجتماعی موثرتری را با دیگران داشته باشند (۱۵). نداشتنِ قاطعیت لازم در روابط اجتماعی یا به عبارتی ابراز وجود ضعیف، بر اعمال مختلف افراد تاثیر میگذارد. یکی از تاثیرات عدم قاطعیت، اضطراب اجتماعی است؛ زیرا افراد فاقد قاطعیت لازم همواره از روابط اجتماعی هراس دارند و در تعاملات اجتماعی احساس می کنند که نمی توانند از حقوق خود دفاع کنند، در نتیجه در برابر فشار نیز مقاومتی از خود نشان نمیدهند و به ناچار در موقعیت های مختلف تسلیم میشوند (۱۹-۲۱). عدم قاطعیت، بر اکثر جنبه های رفتاری و روانشناختی افراد تاثیر منفی می گذارد؛ همچنین نبودِ قدرت ابراز وجود بر عزت نفس نیز تاثیر منفی دارد. نوجوانی یک دوره حساس و مهم در تکامل عزت نفس نیز به شمار می آید. عزت نفس عبارتست از احساس ارزش، درجه تائید و پذیرش که شخص نسبت به خود دارد. اهمیت موضوع عزت نفس به طور مداوم مورد توجه کارشناسان و محققان آموزش و پرورش بوده است. عزت نفس از ساز و کار های اساسی رشد و شخصیت هر فرد بوده و از اختلاف بین خودپنداره و خود آرمانی منشاء می گیرد (۲۲). بنابراین، از طرفی با توجه به وجود تعداد بسیار زیادی از نوجوانانی که فاقد عزت نفس هستند، از کم جراتی و اضطراب اجتماعی رنج می برند و در برقرارکردن ارتباط مناسب با همسالان خود و دیگران مهارت لازم را ندارند است و از طرف دیگر، دانش آموزان، به ویژه دانش آموزان مقطع متوسطه سرمایه های ملی محسوب می شوند و توجه به طبیعت پر استرس این دوران، شرایط خاص تحصیلی این دانش آموزان، همچنین عدم وجود برنامه های مکفی در برنامه های آموزش و پرورش برای توانمند سازی این گروه به مهارتهای اجتماعی، به ویژه قاطعیت و عزت نفس اجرای این تحقیق با هدف بررسی تاثیر برنامه جرات ورزی بر نگرش نسبت به سوء مصرف مواد مخدر، اضطراب اجتماعی و عزت نفس در دانش آموزان پسر پایه دوم دوره متوسطه شهرکرد از اهمیت خاصی برخوردار است.لذا محققین برآن شدند مطالعه ای در این زمینه انجام دهند. روش اجرا پژوهشگر پس از کسب مجوز از کمیته ی اخلاق دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد و مراجع ذیربط (حراست اداره کل آموزش و پرورش) اقدام به نمونه گیری کرد. روش نمونه گیری در این پژوهش تصادفی بود. بدین صورت که ابتدا از میان نواحی دوگانه آموزش و پرورش شهرکرد با روش قرعه کشی تصادفی یک ناحیه انتخاب و مجدداً از طریق همین روش یک دبیرستان پسرانه از میان دبیرستانهای پسرانه این ناحیه انتخاب، بعد از آن لیست کلیه کلاس های اول متوسطه آن مدرسه تهیه و از طریق قرعه کشی دو کلاس از بین آنها انتخاب شد. در نهایت نیز از طریق گمارش تصادفی از هر کلاس ۳۵ نفر انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. سپس برای هر دو گروه در یک زمان پیش آزمون مقیاس نگرش نسبت به مصرف مواد مخدر، اضطراب اجتماعی و عزت نفس تکمیل شد. پس از آن برنامه آموزش مهارت های جرات ورزی به مدت ۸ جلسه یک ساعته (هفتهای یک جلسه به مدت دو ماه) با حضور در مدرسه صورت برای گروه آزمایش به اجرا در آمد. آموزش مهارت ها در هر جلسه با استفاده از الگودهی، ایفای نقش، بازخورد دادن، تمرین و تکرار و دیگر تکلیف های شناختی و رفتاری انجام شد. در پایان هر جلسه متناسب با مباحث مطرح شده تکالیفی برای خارج از جلسات داده شد. در ابتدای هر جلسه تکالیف بررسی شد و بازخورد داده شد. پس از پایان جلسات آموزشی بلافاصله به منظور مقایسه اثر این مداخله از هر دو گروه پس آزمون (تکمیل مجدد هر سه پرسشنامه مذکور) گرفته شد و نتایج پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت. همچنین ۲ ماه پس از اتمام مداخله آموزشی نیز از هر دو گروه ارزشیابی نهایی به منظور پیگیری و پایداری تاثیر مداخله آموزشی بعمل آمد و در این مدت برای گروه آزمایش پیامک های آموزشی ارسال شد. گفتنی است کلیه شرکت کنندگان این پژوهش در زمینه چگونگی انجام طرح، محرمانه بودن و عدم استفاده ابزاری از اطلاعات و همچنین هدف از انجام این طرح توجیه شده و در صورت تمایل به همراه اخذ رضایتنامه کتبی وارد مطالعه شدند. در این پژوهش تا حد امکان سعی شد که دانش آموزان از لحاظ سن و سطح تحصیلات تقریبا در یک سطح قرار داشته باشند. یافته ها بر اساس نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف، توزیع مقادیر متغیرهای مستقل از توزیع هنجار پیروی نمودند (جدول 1) . جدول 1- نتایج تحلیل هنجار توزیع داده های متغیرهای مستقل در گروه آزمایش و گواه در سه مرحله سنجش نوع مهارت مرحله سنجش گروه آزمایش گروه گواه ZS−K Value-P ZS−K Value-P اضطراب اجتماعی پیش از مداخله 86/0 99/0= P 81/0 81/0= P بلافاصله پس از مداخله 74/0 93/0= P 85/0 71/0= P 2 ماه پس از مداخله 98/0 75/0= P 02/1 97/0= P عزت نفس بلافاصله پس از مداخله 09/1 88/0= P 02/1 75/0= P 2 ماه پس از مداخله 01/1 77/0= P 01/1 95/0= P پیش از مداخله 93/0 76/0= P 82/0 83/0= P نگرش نسبت به سوء مصرف مواد مخدر پیش از مداخله 96/0 95/0= P 05/1 78/0= P بلافاصله پس از مداخله 09/1 88/0= P 02/1 75/0= P 2 ماه پس از مداخله 01/1 77/0= P 01/1 95/0= P جدول 2- میانگین، انحراف معیار، تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر اضطراب در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش اضطراب اجتماعی گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 34/87 34/11 60/85 01/12 t=53/0 P =64/0 پس از مداخله 45/86 51/11 77/64 08/11 t=18/2 032/0= P 2 ماه پس از مداخله 12/88 15/12 74/67 65/11 t=23/2 029/0= P ANOVA Repeated measure F=36/7 008/0= P نتایج جدول 2 نشان می‌دهد که نمرات میانگین اضطراب بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار بوده است (05/0> P). واریانس با اندازه‌های تکراری تفاوت معنی‌داری را در روند تغییرات نمرات میانگین در سه مرحله سنجش (قبل از مداخله، بعد از مداخله و 2 ماه بعد از مداخله) نشان می‌دهد (05/0> P). جدول 3- میانگین، انحراف معیار، تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر عزت نفس در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش عزت نفس گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 62/22 18/5 17/21 83/6 t=73/0 P =47/0 پس از مداخله 85/22 86/5 02/27 96/4 t=81/1 075/0= P 2 ماه پس از مداخله 74/22 72/4 77/25 73/5 t=94/1 056/0= P ANOVA Repeated measure F=68/6 012/0= P نتایج جدول 3 نشان می‌دهد که تفاوت نمرات میانگین عزت نفس بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه نیز، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار نبوده است (05/0 P). جدول 4- میانگین، انحراف معیار،تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر نگرش به مواد مخدر در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش نگرش به مواد مخدر گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 22/116 55/4 68/117 61/6 t=13/1 P =26/0 پس از مداخله 28/116 05/4 11/135 68/7 t=16/2 034/0= P 2 ماه پس از مداخله 62/117 36/4 62/133 52/6 t=05/2 044/0= P ANOVA Repeated measure F=21/2 14/0= P نتایج جدول 4 نشان می‌دهد که نمرات میانگین نگرش به مواد مخدر بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه نیز، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار بوده است (05/0>P). واریانس با اندازه‌های تکراری تفاوت معنی‌داری را در روند تغییرات نمرات میانگین در سه مرحله سنجش (قبل از مداخله، بعد از مداخله و 2 ماه بعد از مداخله) نشان می‌دهد (05/0 بحث و نتیجه گیری در مطالعه حاضر که با هدف بررسی تاثیر برنامه جرات‌ورزی بر نگرش نسبت به سوء مصرف مواد مخدر، اضطراب اجتماعی و عزت نفس دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر شهرکرد صورت گرفت، 70 نفر از دتنش آموزان در سال 1400 وارد مطالعه شدند و در دو گروه مداخله (برنامه آموزشی جرات‌ورزی) و کنترل تحت بررسی قرار گرفتند و در زمان‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 2 ماهه پرسشنامه‌های نگرش نسبت به مصرف مواد مخدر، اضطراب اجتماعی و عزت نفس را تکمیل نمودند. بر اساس نتایج مطالعه حاضر قبل از مداخله میانگین نمره پرسشنامه نگرش به مواد مخدر در گروه شاهد و مداخله در سطح متوسطی بوده است. در مطالعه نوبخت و همکاران (2015) بر روی دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی 4/12 درصد دانشجویان نگرش منفی و کاملا منفی، 4/50 درصد نگرش مثبت و کاملا مثبت و 2/37 درصد نیز نگرش متوسطی نسبت به مواد مخدر داشتند (45). در مطالعه حاضر نمره نگرش به مواد مخدر در دو گروه مورد و کنترل در زمان قبل مداخله تفاوت معنی‌داری نداشت و دو گروه از نظر نگرش به مواد مخدر همسان بودند ولی پس از دوره آموزشی جرات‌ورزی طی 8 جلسه 1 ساعته، نمره گرایش به مواد مخدر بلافاصله پس از دوره و در پیگیری 2 ماهه در گروه مداخله به‌طور معنی‌داری کمتر از گروه شاهد بوده است که حاکی از کارایی مثبت برنامه جرات ورزی در کاهش گرایش به مواد مخدر است. همراستا با نتایج پیش‌رو در مطالعه براتی و همکاران در سال 2011، بر روی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهر همدان مشاهده شد که برگزاری جلسات آموزشی در زمینه مهارت قاطعیت به مدت 2 ماه (8 جلسه) سبب کاهش معنی‌دار نمرات مولفه‌های هنجارهای انتزاعی ترغیب‌کنننده مصرف مواد مخدر شامل هنجارهای اخلاقی، دستوری و توصیفی در گروه مداخله مداخله می‌گردد در حالیکه در گروه شاهد تغییر معنی‌داری مشاهده نشد (46). در مطالعه سهرابی و همکاران در سال 2009 آموزش مهارت قاطعیت طی 8 جلسه باعث تغییر در مولفه‌های شناختی، عاطفی، رفتاری و کلـی نگرش دانشجویان نسبت به مواد مخدر شده که این مسئله تغییرات معنی‌داری در آمادگی عمل دانـشجویان، حـالات هیجانی و احساسی، باورهای غلط و نگرش کلی آن‌ها نسبت به سوء مصرف مواد مخدر را بدنبال داشـته اسـت (47). در برنامه آموزش ساخت رفتار سالم که توسط سهرابی و همکاران در سال 2008 انجام شده بود، اختلاف معنی‌داری در نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون در بین دو گروه مداخله و شاهد مـشاهده شده بود که نشان از تاثیر برنامه آموزشی ساخت رفتار سالم با تکیه بر مهارت‌های رد مواد مخدر در بین جامعه هدف بود (48). نتایج مطالعه حاضر و همچنین مطالعات پیشین تایید کننده اثربخشی برنامه‌های آموزشی جرات‌ورزی در بهبود مهارت مقابله‌ای در نهایت افزایش نگرش به مواد مخدر است. بدیهی است یکی از رویکردهای پیـشگیری از سـوء مصرف مواد کاربرد رویکرد آموزش مهارت و مقابله برای پیشگیری از سوء مصرف مواد می‌باشد کـه نتـایج بدست آمده در این مطالعه می‌تواند در راستای تقویت این رویکرد باشد..

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها بر اساس نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف، توزیع مقادیر متغیرهای مستقل از توزیع هنجار پیروی نمودند (جدول 1) . جدول 1- نتایج تحلیل هنجار توزیع داده های متغیرهای مستقل در گروه آزمایش و گواه در سه مرحله سنجش نوع مهارت مرحله سنجش گروه آزمایش گروه گواه ZS−K Value-P ZS−K Value-P اضطراب اجتماعی پیش از مداخله 86/0 99/0= P 81/0 81/0= P بلافاصله پس از مداخله 74/0 93/0= P 85/0 71/0= P 2 ماه پس از مداخله 98/0 75/0= P 02/1 97/0= P عزت نفس بلافاصله پس از مداخله 09/1 88/0= P 02/1 75/0= P 2 ماه پس از مداخله 01/1 77/0= P 01/1 95/0= P پیش از مداخله 93/0 76/0= P 82/0 83/0= P نگرش نسبت به سوء مصرف مواد مخدر پیش از مداخله 96/0 95/0= P 05/1 78/0= P بلافاصله پس از مداخله 09/1 88/0= P 02/1 75/0= P 2 ماه پس از مداخله 01/1 77/0= P 01/1 95/0= P جدول 2- میانگین، انحراف معیار، تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر اضطراب در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش اضطراب اجتماعی گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 34/87 34/11 60/85 01/12 t=53/0 P =64/0 پس از مداخله 45/86 51/11 77/64 08/11 t=18/2 032/0= P 2 ماه پس از مداخله 12/88 15/12 74/67 65/11 t=23/2 029/0= P ANOVA Repeated measure F=36/7 008/0= P نتایج جدول 2 نشان می‌دهد که نمرات میانگین اضطراب بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار بوده است (05/0> P). واریانس با اندازه‌های تکراری تفاوت معنی‌داری را در روند تغییرات نمرات میانگین در سه مرحله سنجش (قبل از مداخله، بعد از مداخله و 2 ماه بعد از مداخله) نشان می‌دهد (05/0> P). جدول 3- میانگین، انحراف معیار، تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر عزت نفس در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش عزت نفس گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 62/22 18/5 17/21 83/6 t=73/0 P =47/0 پس از مداخله 85/22 86/5 02/27 96/4 t=81/1 075/0= P 2 ماه پس از مداخله 74/22 72/4 77/25 73/5 t=94/1 056/0= P ANOVA Repeated measure F=68/6 012/0= P نتایج جدول 3 نشان می‌دهد که تفاوت نمرات میانگین عزت نفس بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه نیز، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار نبوده است (05/0 P). جدول 4- میانگین، انحراف معیار،تی‌مستقل و آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات متغیر نگرش به مواد مخدر در گروه‌های آزمون و کنترل در سه مرحله سنجش نگرش به مواد مخدر گروه کنترل (تعداد= 35) گروه آزمون (تعداد= 35) Independent T Test میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار قبل از مداخله 22/116 55/4 68/117 61/6 t=13/1 P =26/0 پس از مداخله 28/116 05/4 11/135 68/7 t=16/2 034/0= P 2 ماه پس از مداخله 62/117 36/4 62/133 52/6 t=05/2 044/0= P ANOVA Repeated measure F=21/2 14/0= P نتایج جدول 4 نشان می‌دهد که نمرات میانگین نگرش به مواد مخدر بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی‌داری نداشت. این تفاوت در سنجش پس‌آزمون و سنجش پی‌گیری 2 ماهه نیز، بر اساس آزمون تی‌مستقل معنی‌دار بوده است (05/0>P). واریانس با اندازه‌های تکراری تفاوت معنی‌داری را در روند تغییرات نمرات میانگین در سه مرحله سنجش (قبل از مداخله، بعد از مداخله و 2 ماه بعد از مداخله) نشان می‌دهد (05/0

فایل های پژوهش