پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله هایپرلیپیدمی به عنوان یک ریسک فاکتور قابل اصلاح در بیماری¬های قلبی- عروقی شناخته شده است. کنترل و درمان هایپرلیپیدمی، امری لازم و اساسی به نظر می رسد. به دلایل ژنتیکی، بسیاری از افراد با چربی خون بالا، ممکن است به رژیم¬های غذایی ساده به تنهایی پاسخ ندهند در این صورت تجویز دارو جهت کاهش سطح چربی خون توصیه می¬شود. از طرفی، به دلیل قیمت بالا و عوارض جانبی داروها، روش غیردارویی، اولین اقدام در کنترل سطح چربی خون می¬باشد. مطالعات متعددی نقش گیاهان دارویی را در پیشگیری، درمان و کاهش ریسک فاکتورهای بیماریهای مزمن تایید کرده¬اند.که در این رابطه در طب سنتی ایرانی سماق با نام علمی Rhus coriaria L. را به عنوان یک ماده پیشگیری کننده از بیماری های قلبی می دانسته اند. این میوه به دلیل داشتن ترکیبات فنلی نظیر تانن، فلاونول ها و آنتوسیانین ها می تواند به عنوان یک منبع غنی از آنتی اکسیدان ها عمل می کند و موجب کاهش میزان توتال کلسترول، تری گلیسرید، لیپوپروتئین کم چگال(LDL) و افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی می شود. هدف از انجام این طرح بررسی اثر کلینیکی میوه گیاه سماق بر عملکرد اندوتلیوم عروق(FMD)، سطح لیپیدهای خونی، آپولیپوپروتئین ها و مارکر التهابی hs-CRP در بیماران مبتلا به هایپرلیپیدمی می¬باشد. روش اجرا می وه سماق با نام علمی L. Rhus coriaria، از بازار خری داری و توسط گی اه­ شناس شناسای ی و تای ی د می ­گردد و سپس آن را به صورت پودر در آوری م.این مطالعه به صورت کارآزمای ی بالی نی کراس اور، دو سوکور، پلاسبو- کنترل، تصادفی شده در جمعیت هدف افراد های پرلی پی دمی ۷۰-۳۵ سال به اجرا در خواهد آمد.قبل از ورود به مطالعه، نحوه انجام کارآزمای ی بالی نی برای افراد کاملاً توضی ح داده خواهد شد و فرم رضای ت­نامه در اختی ار آنها قرار خواهد گرفت. تست­های آزمای شگاهی و مطالعات داروی ی برای آنها کاملاً مجانی بوده و هی چگونه هزی نه­ای در ارتباط با مطالعه به آنها تحمی ل نخواهد شد. در ای ن مطالعه پس از بررسی افراد مراجعه کننده، از نظر ملاک های ورود و خروج (که در صفحات بعدی بی ان شده است)، بی ماران های پرلی پی دمی مورد نظر انتخاب و با استفاده از جدول اعداد تصادفی و نی ز شماره پرونده، بی ماران به دو گروه ۲۰نفری دارو و دارونما (از روی فرمول حجم نمونه که در صفحات بعدی ذکر گردی ده است) تقسی م خواهند شد. سپس به ترتی ب اعداد جدول بسته به زوج ی ا فرد بودن عدد مربوط به هر بی مار، برای او کپسول دارونما ی ا کپسول گی اه سماق تجوی ز خواهد شد.افراد طبق شمای زی ر در هر گروه ابتدا به مدت ی ک ماه روزی دو عدد کپسول دارو و ی ا دارونما مصرف می نمای ند. سپس ی ک دوره دو هفته ای washout (۴۸-۴۷)به هر دو گروه داده خواهد شد و پس از گذشت ای ن دوره، جای دو گروه از نظر مصرف دارو و دارونما عوض می گردد. به طوری که گروه مصرف کننده دارو به مدت ی ک ماه دارونما و گروه مصرف کننده دارونما طی ای ن مدت دارو مصرف خواهد کرد. خونگیری­ها در چهار نوبت ناشتا [۱- در ابتدای مطالعه (T۱) ، ۲- در انتهای ماه اول و ابتدای washout (T۲)، ۳- انتهای washout و ابتدای ماه دوم (T۳) و ۴- انتهای ماه دوم (T۴)] انجام خواهد شد و در هر نوبت آزمایش، از هر نفر حدود ۵ سی­سی نمونه خون ناشتا گرفته می شود و بعد از جمع©آوری همه­ی نمونه­ها، آن­ها را پانزده دقیقه داخل سانتریفوژ قرار داده تا سرم، از پلاسما جدا شود. نمونه­های سرم کلیه افراد، جمع©آوری و لی پی دهای خونی [کلسترول تام (TC)، لی پوپروتئی ن پر چگال (HDL)، LDL و تری گلی سری د (TG)]، گلوکز (FBS) ، و اختلال عملکرد عروق(FMD) در آزمایشگاه اندازه­گیری خواهد شد. در هر نوبت آزمایش، ای ن افراد جهت تعی ی ن قد، وزن و فشارخون مورد معای نه قرار می گی رند. قد و وزن افراد بدون کفش و با استفاده از ترازو و قد سنج نواری و توسط کارشناس مورد اندازه­گیری قرار خواهد گرفت (۵۰). دور لگن و دور کمر (در نقطه میانی بین لبه تحتانی قفسه سینه و ستیغ ایلیاک در انتهای بازدم طبیعی) با استفاده از متر نواری اندازه­گیری و در پرونده­ها ثبت می گردد. نمایه توده ­بدنی BMI از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر مجذور قد (متر) و WHR هم از تقسیم دور کمر (سانتی­متر) بر دور باسن (سانتی متر) محاسبه می شود (۴۳).برای افراد پرسشنامه ای شامل ۱) اطلاعات دموگرافی ک (سن، جنس) ۲) اطلاعات مربوط به مصرف سیگار ۳) سابقه ابتلا به بی ماری ‌ و مصرف داروها ۴) سابقه فامی لی ابتلا به بی ماری های قلبی عروقی و دی ابت ۵) فعالی ت بدنی روزانه تکمی ل خواهد شد.روش FMD ی ک روش غی رتهاجمی است که به روش سونوگرافی قطر شری ان براکی ال را قبل و بعداز ای جاد ی ک ای سکمی ۵ دقی قه ای در ساعد اندازه گی ری می کند. برای ای جاد ای سکمی از ی ک بازوبند فشارسنج که بالاتر از محل سونوگرافی بسته شده است و پس از پنج دقی قه خالی می گردد استفاده می شود. shear stress که پس از افزای ش جری ان خون به دنبال ای سکمی گذرا ای جاد شده است سبب افزای ش اکسی دهای نی ترو (NOx)Nitrogen Oxides و در نتی جه افزای ش اتساع عروقی می گردد. درصد افزای ش حداکثر قطر عروقی پس از ای جاد ای سکمی نسبت به قطر اولی ه رگ شاخص مورد نظر جهت تعی ی ن اختلال عملکرد اندوتلی وم شری ان براکی ال است. ای ن اختلال در موارد بدون علامت در بالغی ن و کودکانی که عوارض خطر بی ماری های قلبی عروقی مانند افزای ش چربی خون، افزای ش فشارخون، ابتلا به دی ابت، چاقی ، عدم تحرک و نی ز در معرض دخانی ات قرار گرفتن را دارا هستند، دی ده شده است(۵۵). تهی ه کپسولمی وه سماق در ی ک محل سرپوشی ده در شرای ط استاندارد، دور از نور خورشی د، رطوبت و دارای تهوی ه مناسب خشک و سپس با آسی اب برقی به خوبی پودر می نمای ی م. از پودر حاصل، می زان ۵/۱ گرم (۴۵ و ۵۱) را با پودر نشاسته خمی ر نموده، خمی ر حاصل را گرانوله و خشک می ­کنی م و درون کپسول را از آن پر می نمای ی م.جهت تهی ه پلاسبو، با نشاسته خالص و چسب نشاسته خمی ر تهی ه و آن را با الک به گرانول تبدی ل نموده و خشک می ­کنی م. سپس کپسول­های دارای اندازه، رنگ و شکل مشابه با کپسول­های حاوی سماق را با آن پر می ­کنی م. ملاک­های ورود و خروج به شرح زی ر می باشد (۵۲ و ۵۳).ملاک­های ورود: - سن ۷۰-۳۵ سال- افراد دارای بی ش از ۱۸/۵ می لی مولار کلسترول (۲۰۰ می لی گرم بر دسی لی تر) و بی ش از ۳۷/۳ می لی مولار LDL (۱۳۰ می لی گرم بر دسی لی تر)- عدم ابتلا بیماری های دستگاه گوارش، کلیوی، کبدی ، خونی، دیابتملاک­های خروج: - استعمال دخانی ات - استعمال الکل - مصرف مکمل­های موثر بر سطح لی پی دهای خونی مثل روغن ماهی - استفاده از داروهای همراه با رابدومی ولی ز در ترکی ب با استاتی ن ها (مانند سی کلوسپوری ن و اری ترومای سی ن) ی ا mibefradil dihydrochloride- استفاده از داروهای سرکوب کننده سی ستم ای منی - استفاده از داروهای موثر بر چربی های خون- ابتلا به بی ماری های قلبی (انفارکتوس می وکارد، آنژی ن شدید یا ناپای دار، آنژی وپلاستی عروق کرونر) طی ۶ ماه اخی ر - افراد با سابقه سنگ کی سه صفرا و ی ا عمل جراحی صفرا- افراد با کم کاری تی روئی د، سندرم نفروتی ک و ی ا اختلال عملکرد کلی وی و ی ا دارای اختلال عملکرد کبدی افراد با فشار خون کنترل نشده (فشار خون سی ستولی ک بی ش از ۱۶۰ و ی ا فشار خون دی استولی ک۱۰۰ می لی متر جی وه)- افراد با جراحی قلب و عروق- سابقه سرگی جه و تشنج- بارداری ی ا شی ردهی - عدم تبی عت از دستورات داروی ی به مدت بی ش از ۱ هفته - حساسی ت به گی اه مورد استفاده در مطالعه به دلی ل ای نکه ای ن نوع خاص سونوگرافی در شهرکرد انجام نمی شود نمونه از اصفهان جمع آوری می شود یافته ها سماق تاثیر مثبتب بر کاهش کلسترول داشت بحث و نتیجه گیری ی کی از گونه های با ارزش رویشگاه زاگرس که بیشتر در مناطق پرشیب کوهستانی دیده می شود گونه سماق Rhus coriaria L است این گونه متعلق به خانواده از راسته Sapindales و تی ره پسته (Anacardiaceae) Anacardiaceae با نام فارسی سماق است. سماق گی اه درختچه ای است به ارتفاع ۴-۳ متر که شاخه های جوان و دمبرگهای آن را موهای ری ز پوشانده است. برگ سماق شانه‌ای است و روی برگ سبز مات و زی ر برگ روشنتر و در پائی ز برگها سرخ و ی ا حنای ی می ‌شود، گلهای آن خوشه‌ای متراکم و حنای ی رنگ است و در حدود ۱۰ سانتی متر طول دارد(۲۹). Rhus coriaria L تنها گونه بومی ایران که در مناطق استپی رویشگاههای البرز و زاگرس در آذربایجان، خراسان، فارس و دامنه های جنوبی رشته کوه البرز در دره¬های کرج و هراز انتشار یافته است(۳۰). سماق حاوی مقادی ر قابل توجهی آنتی اکسی دان از جمله تانن و آنتوسی انی دی ن ها و همچنی ن اسی دهای آلی (اسی د مالی ک، سی تری ک، تارتاری ک) است(۳۱). طعم سماق عمدتاً بدلی ل وجود دو نوع متفاوت از اجزاء تشکی ل دهنده آن ی عنی تاتن و اسی دهای آلی می ¬باشد. استفاده زی اد از سماق به عنوان ی ک چاشنی سالم غذای ی باعث شده تا امروز بررسی های زی ادی بر روی ارزش غذای ی ای ن ادوی ه انجام شود برخی از اثرات سودمند سماق عبارتند از: اثرات آنتی اکسی دان های موجود در ای ن ادوی ه مانند ترکی بات فنلی نقش محافظت کننده در برابر رادی کالهای آزاد دارند(۳۲). اثر ضد التهابی سماق نی ز بدلی ل وجود آنتی اکسی دان¬های مختلف در ای ن نوع ادوی ه می باشد. بررسی های مختلف نشان می ¬دهد که سماق آنزی م آلفا-آمی لاز را به شکل موثری مهار می ¬کند، آنزی م آلفا-آمی لاز مسوول شکستن نشاسته به قند های ساده¬تر است و مهار ای ن آنزی م، تحمل بی ماران دی ابتی را به گلوکز افزای ش می دهد(۳۳). سماق می تواند به صورت غی ررقابتی آنزی م زانتای ن اکسی داز را مهار کند که مهار ای ن آنزی م ی کی از راههای کاهش اسی داوری ک خون در بی ماری مبتلا به نقرس می باشد. تحقی قات متعددی نشان می دهد که سماق بر روی هر دو نوع باکتری های گرم مثبت و گرم منفی موثر است که ای ن اثر بر باکتری های گرم مثبت قوی تر است(۳۴). در طب سنتی از سماق به عنوان بندآورنده خون، ضداسهال، درمان چرک گوش و درمان تراخم استفاده می شود. از برگ سماق به دلی ل وجود مقادی ر زی اد تانن در آن در آماد ه سازی پوست حی وانات بکار می رود. استفاده وسی ع سماق به عنوان ی ک چاشنی سالم غذای ی ، باعث شده تا امروزه بررسی های زی ادی بر روی ارزش غذای ی و نقش احتمالی سماق به عنوان ی ک آنتی اکسی دان و نگهدارنده مواد غذای ی انجام شود. در ای ن رابطه در طب سنتی ای رانی سماق را به عنوان ی ک ماده پی شگی ری کننده از بی ماری های قلبی می دانسته اند(۳۵) و دارای خواص آنتی اکسی دانی ، ضد سرطان، ضد تومور و های پوگلی سمی است (۳۹-۳۷). همچنی ن اثرات درمانی آن شامل اثرات قابض، ضد التهاب و بند آورنده خون است و به علت وجود تانن، در درمان مسمومی ت با سموم آلکالوئی دی مورد استفاده قرار می گی رد (۳۶). آنالی زهای فی توشی می ای ی حاکی از آنست که می وه سماق منبع غنی از ترکی بات فنلی نظی ر تانن، کوئرسی تی ن، می رسی تی ن، آنتوسی انی ن¬ها (Delphinidin, Myrtillin, Chrysanthemin) و اسی دهای آلی (اسی دهای مالی ک، سی تری ک، فوماری ک، تارتاری ک می باشد (۴۰). ای ن می وه به دلی ل داشتن ترکی بات فنلی نظی ر تانن، فلاونول ها و آنتوسی انی ن ها (۴۱ و ۴۲) می تواند به عنوان ی ک منبع غنی از آنتی اکسی دان ها عمل می کند (۴۳). طبق مطالعه انجام شده توسط Mohammadi و همکاران (۴۴) عصاره اتانولی ک سماق باعث افزای ش در سطح HDL و کاهش سطح LDL در موش صحرای ی در طول ۲۱ روز شد. Mazloom Zavaragh (۴۵) براساس نتای ج حاصل از مطالعه خود روی بلدرچی ن ژاپنی گزارش نمود پودر می وه ای ن گی اه می تواند کلسترول و تری گلی سری د را به طور معنی داری کاهش دهد. در مطالعه دی گری توسط Capcarová و همکاران (۴۶)، تغذی ه خرگوش ها با سماق به مدت سه ماه منجر به کاهش در سطح کلسترول آنها شد. بررسی ها نشان داده اند که قسمت محلول در آب سماق، به عنوان ی ک مهار کننده غی ر رقابتی گزانتی ن اکسی داز و جمع کننده رادی کال سوپراکسی د عمل می کند و از افزای ش کلسترول سرم جلوگی ری می کند (۴۷ و ۴۸). در مطالعه انجام شده توسط رئوفی و همکاران (۴۹) اثر سماق در کاهشLDL در مقای سه با لوستاتی ن مورد بررسی قرار گرفت. در ای ن مطالعه ۸۶ بی مار با LDL بالا و در دو گروه به مدت ۳ ماه سماق ی ا لوستاتی ن مصرف نمودند که در نهای ت تفاوت معنی داری در سطح LDL بی ن دو گروه مشاهده نشد. Lee و همکاران در مطالعه خود روی بی ماران با سرطان پانکراس تحت درمان با عصاره سماق از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ را انتخاب و مورد بررسی قرار دادند. طبق نتای ج ای ن مطالعه اثر مثبت عصاره سماق بر بقای ای ن بی ماران و علائم بالی نی بدون عوارض جانبی قابل توجه بود (۵۰). نقش عصاره متانولی سماق بر های پرگلی سمی ، دی س لی پی دمی و پراکسی داسی ون لی پی دها در موش صحرای ی دی ابتی نوع ۲ توسط Anwer و همکاران (۵۱) مورد بررسی قرار گرفت. عصاره سماق به طور معنی داری قند خون، می زان تولی د مالون دی آلدهی د، TC، TG و LDL را کاهش و HDL را افزای ش داد. نتای ج ای ن مطالعه نشان داد سماق دارای اثرات ضد های پرگلی سمی و دی س لی پی دمی و داری خاصی ت آنتی اکسی دانی می باشد. Golzadeh و همکاران (۵۲) طی مطالعه ای اثر سماق بر سطوح قند و چربی خون را ارزی ابی کردند. طبق نتای ج ای ن مطالعه مصرف سماق باعث کاهش معنی دار TC، VLDL و قند خون گردی د. با توجه به عوارض جانبی داروهای شی می ائی و قی مت گران آن ها در مقای سه با ارزانی ، فراوانی و بی خطر بودن گی اهان داروئی و اثرات ذکر شده برای گی اه سماق، هدف از انجام ای ن طرح تعی ی ن اثر تجوی ز می وه گی اه سماق سطح لی پی دهای خونی [کلسترول تام (TC)، لی پوپروتئی ن پر چگال (HDL)، لی پوپروتئی ن کم چگال (LDL) و تری گلی سری د (TG)]، اختلال عملکرد اندوتلیوم عروق (FMD)، پ ر و ت ﺌ ی ن و ا ک ن ش ی C ب ا ح س ا س ی ت ب ا لا (hs-CRP)، آپولی پوپروتئی ن¬های A و B (apo A و apo B) و گلوکز (FBS) در بی ماران مبتلا به های پرلی پی دمی می ¬باشد.

خلاصه نتایج حاصله

سماق تاثیر مثبتب بر کاهش کلسترول داشت

فایل های پژوهش