پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله در اواخر دسامبر سال 2019کروناویروس جدیدی، با نام کروناویروس کووید19باعث آغاز شیوع پنومونی از ووهان (بازار غذاهای دریایی هانان)، به سراسر کشور چین شد که در حال حاضر تهدیدات بهداشتی بزرگی را برای سلامتی عمومی جهان ایجاد کرده است. بیماری همه گیر کووید- 19ناشی از کرونا ویروس نوین- 2019در سراسر جهان، در حال گسترش است علائم اولیه کووید- 23شامل پنومونی، تب، دردهای عضلانی و خستگی می باشد. تا به امروز هیچ واکسن یا داروی ضد ویروسی موفقیت آمیزی برای عفونت های کرونا ویروس - 2019از نظر بالینی تأیید نشده و در دسترس نیست، اگرچه مطالعات در داخل و خارج کشور در این زمینه آغاز شده و ادامه دارد. بنابراین پیشگیری و کنترل عفونت و رعایت اصول بهداشتی توسط عموم مردم در اولویت میباشد.تصور می شود که کروناویروس از طریق قطرات، تماس نزدیک، آئروسل و شاید انتقال مدفوع-دهان منتقل شود وبیماران در دوره انکوبه می توانند ویروس را به افراد دیگر منتقل نمایند.با توجه به اینکه تا اول مارس ،2020هیچ واکسن برای پیشگیری از کووید- 19با موفقیت تولید نشده است، برای کاهش آسیب های مرتبط با کووید- 19اقدامات بهداشتی عمومی برای کنترل عفونت به منظور محدود کردن شیوع جهانی ویروس ضروری است. براساس تجربه قبلی در زمینه مدیریت عفونت های سارس و مرس، سازمان بهداشت جهانی مداخلات کنترل عفونت را برای کاهش خطر کلی انتقال عفونت های حاد تنفسی از جمله پرهیز از تماس نزدیک و مستقیم با افراد مبتلا به عفونت های حادتنفسی، شستشوی مکرر دست به خصوص بعد از تماس مستقیم با افراد بیمار یا محیط آنها و پرهیز از تماس محافظت نشده با حیوانات اهلی و وحشی توصیه موکد کرده است. علاوه بر این، افرادی که علائم عفونت حاد تنفسی دارند باید آداب سرفه را رعایت کنند، یعنی حفظ فاصله، پوشاندن سرفه و عطسه با دستمال یکبار مصرف یا لباس و شستن مکرر دستها.مهار کروناویروس در یک جامعه مستلزم شناسایی، درمان موارد مبتلا و جداسازی موارد عفونت یافته، ردگیری و قرنطینه موارد با تماس نزدیک با بیماران است ازجمله نظریه هایی که برای بررسی عوامل موثر بر انگیزه و در نهایت رفتار فرد مورد استفاده قرار گرفته است ،نظریه انگیزش محافظت است.این نظریه در سال 1975 بوسیله راجرز برای توضیح اثرات ترس از خطر بهداشتی بر نگرش و رفتار بهداشتی واین که برانگیخته شدن ترس اثر مهم بر انتخاب رفتارها دارد؛توسعه داده شد.در این مدل فرض بر این است که پذیرش رفتار بهداشتی (رفتار محافظت کننده)توصیه شده در برابر خطر بهداشتی،یک عمل مستقیم از انگیزش فرد برای خودش میباشد.این نظریه شامل دو مرحله ارزیابی تهدید و ارزیابی کنار آمدن و سازه ترس می باشد که در آن بازده این دو مرحله انگیزش محافظت و رفتار است.ارزیابی تهدید بر عواملی که احتمال انجام پاسخ های ناساز گار مانند اجتناب از رفتار محافظت کننده و یا انکارتهدید بهداشتی را افزایش یا کاهش میدهد،تاکید میکند.این مرحله میانجی شناختی از سازه های،حساسیت درک شده،شدت درک شده و پاداش های درک شده تشکیل شده است.ارزیابی کنار آمدن برتهدید های بهداشتی و عواملی که احتمال انجام پاسخ های سازگار(انجام رفتارپیشنهاد شده بهداشتی)افزایش یا کاهش میدهند،تاکید میکند.به عبارت دیگر توانایی کنار آمدن و دوری جستن از تهدید بهداشتی را ارزیابی میکند.این مرحله میانجی شناختی از سازه های خود کارآمدی درک شده،کارآیی پاسخ درک شده و هزینه های پاسخ درک شده تشکیل شده است.ترس یک متغیر میانی بین حساسیت درک شده،شدت درک شده و ارزیابی تهدید است و انگیزش محافظت مترادف با قصد رفتاری است و باعث برانگیخته شدن و یا ادامه یافتن رفتار محافظت کننده می شود و به صورت یک سازه واسطه ای بین دو مرحله (ارزیابی تهدید و ارزیابی کنار آمدن )و رفتار محافظت کننده عمل میکند.برای این که انگیزش محافظت فرا خوانده شود ،حساسیت درک شده و شدت درک شده باید بر پاداش های پاسخ ناسازگار(عدم حفاظت از خود)غلبه کند، و هم چنین خودکارامدی درک شده و کارآیی پاسخ درک شده باید بر هزینه های پاسخ سازگار (حفاظت از خود)غلبه کند. چون کووید۱۹یک بیماری نوپدیداست،نظر به اهمیت شناخت عوامل موثر در پیشگیری از این بیماری وبا توجه به نقش ماسک در جلوگیری از انتقال ریز قطرات افراد آلوده به افراد سالم این مطالعه با هدف بررسی پیشگوئی کننده های استفاده از ماسک برمبنای تئوری انگیزش محافظت در شهرکرد سال ۱۳۹۹-1400انجام شد. روش اجرا پس از نگارش پروپوزال پرسشنامه محقق ساخته بر اساس تئوری انگیزش محافظت تدوین شد. این پرسشنامه شامل دو بخش کلی: اطلاعات دموگرافیک - زمینه ای و سوالات مربوط به سازه های انگیزش محافظت بود. برای تعیین پایایی پرسشنامه در اختیار 30 نفر از افراد در دسترس قرار گرفت.برای تعیین روایی پرسشنامه به 5 نفر از متخصصان اموزش بهداشت و بیماریها ارسال و نظرات انها در جهت اصلاح پرسشنامه به کار گرفته شد. پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفا کرونباخ 0.75 مورد تایید است. تعداد سوالات دموگرافیک پرسشنامه شامل 13 سوال می‌باشد.سوالات اصلی 41 پرسش بود: سوالات اصلی پرسشنامه بر اساس تئوری انگیزش محافظت مقیاس حساسیت درک شده 6 سوال مقیاس شدت درک شده 6 سوال مقیاس ترس 4 سوال مقیاس هزینه درک شده 5 سوال مقیاس کارآمدی پاسخ 5 سوال مقیاس خودکارآمدی 4 سوال ، مقیاس انگیزش محافظت 5 سوال و مقیاس پاداش درک شده 6 سوال بود. با توجه به شیوع کرونا پرسشگری به صورت غیر حضوری و در فضای مجازی انجام شد. بدین منظور پرسشنامه وارد سایت گوگل شده و مقدمات کار انجام شد.سپس پرسشنامه در گروه‌ها و کانال‌های مجازی به صورت تصادفی قرار داده شد از افراد خواسته شد در صورت تمایل پرسشنامه را تکمیل نمایند. محدودیت سنی برای تکمیل پرسشنامه وجود نداشت و هر کسی سواد استفاده از فضای مجازی و تمایل برای تکمیل پرسشنامه داشت می‌توانست پرسشنامه را تکمیل و ارسال نماید. پس از تکمیل پرسشنامه اطلاعات سوالات بر اساس طیف لیکرت از 0 تا 3 نمره گذاری شدند. در نهایت 388 پرسشنامه تکمیل شد. برای ورود اطلاعات در نرم افزار با توجه به بار منفی و مثبت جملات در مقیاس‌های مختلف پرسشنامه، نمره‌گذاری انجام شد.به این صورت که در مقیاس حساسیت درک شده 2 سوال ،در مقیاس انگیزش محافظت 2 سوال ودر مقیاس پاداش درک شده 1 سول به علت بار منفی سوال به صورت معکوس نمره‌گذاری شد. سپس داده‌ها وارد نرم افزارSPSS شده و تحلیل داده‌ها بر اساس اهداف از پیش تعیین شده انجام شد. جهت مقایسه میانگین در دو گروه از آزمونt مستقل استفاده شد. مقایسه میانگین در بیش از دو گروه توسط آنالیز واریانسAnova بررسی شد. جهت تعیین همبستگی ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد و تعیین پیشگوئی کننده انجام تست پاپ اسمیر با استفاده از رگرسیون لجستیک انجام شد. یافته ها نتایج مطالعه نشان داد که: 66 درصدافرادشرکت کننده در مطالعه زن و 34 درصد مرد بودند، 3/18 درصد افراد در گروه سنی 40-35 سال بودند، 1/66 درصد آن ها متأهل، 87 درصد فارس بودند. از طرفی 3/34 درصد افراد مورد مطالعه کارمند و 5/50 درصد آنان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. 3/93 آن ها نیز ساکن شهر بودند. کارایی پاسخ درک شده با میانگین نمره 83/12±17/82 بالاترین میانگین را نسبت به ابعاد دیگر پرسشنامه داشت. بین میانگین نمرات ترس، هزینه پاسخ درک شده، کارایی پاسخ درک شده، خودکارآمدی درک شده، انگیزش محافظت و پاداش درک شده تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره حساسیت درک شده و شدت درک شده در دو گروه زنان و مردان تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات حساسیت درک شده، کارایی پاسخ درک شده، خودکارآمدی درک شده، انگیزش محافظت و پاداش درک شده تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره هزینه پاسخ درک شده، شدت درک شده و ترس از نظر محل سکونت تفاوت معناداری مشاهده نشد بین میانگین نمرات کارایی پاسخ درک شده و خودکارآمدی درک شده از نظر وضعیت تأهل تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره حساسیت درک شده، هزینه پاسخ درک شده، شدت درک شده، ترس ، انگیزش محافظت و پاداش درک شده از نظر وضعیت تأهل تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات حساسیت درک شده، شدت درک شده، ترس ، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده از نظر سطح تحصیلات تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره خودکارآمدی درک شده، هزینه پاسخ درک شده، انگیزش محافظت و از نظر سطح تحصیلات تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات تمامی سازه های نظریه انگیزش محافظت از نظر شغل تفاوت معناداری وجود داشت. بین میانگین نمرات تمامی سازه های تئوری انگیزش محافظت از نظر قومیت تفاوت معناداری مشاهده نشد به ترتیب سازه های خودکارآمدی درک شده، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک بودند. از طرفی مهم ترین پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک در مطالعه حاضر خودکارآمدی درک شده بود. به طور کلی متغیرهای مورد بررسی 38/0 درصد از رفتار استفاده از ماسک را پیش بینی نمودند. بحث و نتیجه گیری در مطالعه خزائی و همکاران با عنوان" رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به کوید-19 و باورهای مرتبط با آن در بین کارکنان بهداشتی: بین سازه‌های خودکارآمدی درک‌شده با کارآیی پاسخ‌درک‌شده و بین شدت درک‌شده با خودکارآمدی همبستگی مثبت و معناداری وجود داشت. در این مطالعه بین سازه‌های خودکارآمدی درک شده و پاداش درک شده با رفتار استفاده از ماسک همبستگی معنادار و مثبت وجود داشت. نتایج مطالعه نصیری زاده و همکاران با عنوان" مطالعه دانش، نگرش و عوامل مرتبط با رفتارهای پیشگیرانه از کووید 19در شهروندان قم در سال 1399"نشان داد که به ترتیب نگرش و دانش قویترین پیش‌بینی‌کننده‌های اتخاذ رفتارهای پیشگیرانه بودند. به ازای افزایش یک نمره در نگرش افراد، 9/7نمره رفتارهای پیشگیرانه افزایش می‌یابد. در مجموع، سازه‌ءهای واردشده در تحلیل رگرسیون 98/9درصد از رفتارهای پیشگیرانه از بیماری کووید 91را پیش‌بینی میکردند. مطالعه حاضر نشان داد به ترتیب سازه های خودکارآمدی درک شده، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک بودند. از طرفی مهم ترین پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک در مطالعه حاضر خودکارآمدی درک شده بود. به طور کلی متغیرهای مورد بررسی 38/0 درصد از رفتار استفاده از ماسک را پیش بینی نمودند. در مطالعه prasetyo و همکاران با عنوان" عوامل موثر بر تأثیر قابل درک اقدامات پیشگیری از COVID-19 در میان فیلیپینی ها در طول قرنطینه در جامعه لوزون ، فیلیپین: نظریه انگیزه محفاظت و رفتار برنامه ریزی شده" مشخص شد بین شدت و حساسیت درک شده و قصد انجام رفتار محافظتی رابطه معنادار قابل توجهی وجود داشت. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین سازه‌های خودکارآمدی درک شده و پاداش درک شده با رفتار استفاده از ماسک همبستگی معنادار وجود داشت.  نتیجه‌گیری و پیشنهادات: با توجه به نتایج مطالعه انجام شده و نقش خودکارآمدی درک شده، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک پیشنهاد می‌شود مداخلات اموزشی با استفاده از این تئوری برای افراد تعیین شود. ارتقای خودکارامدی افراد با استفاده از آموزش به شیوه‌های گوناگون بالاخص در رسانه‌های استانی و ملی و بالا بردن باور افراد به توانمند بودن در پیشگیری موثر از بیماری کرونا و رعایت اصول بهداشتی از جمله استفاده از ماسک مد نظر قرار گیرد. آموزش در خصوص کارایی روش ساده ماسک زدن در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی خصوصا کووید 19 و از طرفی کاهش هزینه ماسک در بالا بردن پاداش درک شده استفاده از ماسک موثر خواهد بود.

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها نتایج مطالعه نشان داد که: 66 درصدافرادشرکت کننده در مطالعه زن و 34 درصد مرد بودند، 3/18 درصد افراد در گروه سنی 40-35 سال بودند، 1/66 درصد آن ها متأهل، 87 درصد فارس بودند. از طرفی 3/34 درصد افراد مورد مطالعه کارمند و 5/50 درصد آنان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. 3/93 آن ها نیز ساکن شهر بودند. کارایی پاسخ درک شده با میانگین نمره 83/12±17/82 بالاترین میانگین را نسبت به ابعاد دیگر پرسشنامه داشت. بین میانگین نمرات ترس، هزینه پاسخ درک شده، کارایی پاسخ درک شده، خودکارآمدی درک شده، انگیزش محافظت و پاداش درک شده تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره حساسیت درک شده و شدت درک شده در دو گروه زنان و مردان تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات حساسیت درک شده، کارایی پاسخ درک شده، خودکارآمدی درک شده، انگیزش محافظت و پاداش درک شده تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره هزینه پاسخ درک شده، شدت درک شده و ترس از نظر محل سکونت تفاوت معناداری مشاهده نشد بین میانگین نمرات کارایی پاسخ درک شده و خودکارآمدی درک شده از نظر وضعیت تأهل تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره حساسیت درک شده، هزینه پاسخ درک شده، شدت درک شده، ترس ، انگیزش محافظت و پاداش درک شده از نظر وضعیت تأهل تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات حساسیت درک شده، شدت درک شده، ترس ، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده از نظر سطح تحصیلات تفاوت معنادار وجود داشت، در حالی بین میانگین نمره خودکارآمدی درک شده، هزینه پاسخ درک شده، انگیزش محافظت و از نظر سطح تحصیلات تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میانگین نمرات تمامی سازه های نظریه انگیزش محافظت از نظر شغل تفاوت معناداری وجود داشت. بین میانگین نمرات تمامی سازه های تئوری انگیزش محافظت از نظر قومیت تفاوت معناداری مشاهده نشد به ترتیب سازه های خودکارآمدی درک شده، کارایی پاسخ درک شده و پاداش درک شده پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک بودند. از طرفی مهم ترین پیش بینی کننده رفتار استفاده از ماسک در مطالعه حاضر خودکارآمدی درک شده بود. به طور کلی متغیرهای مورد بررسی 38/0 درصد از رفتار استفاده از ماسک را پیش بینی نمودند.

فایل های پژوهش