پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله اهداف اصلی دولت ها برای اصالح نظام سالمت شهروندان خود، ارتقای کار ایی، افزایش دسترسی و عدالت در سالمت، بهبود کیفیت خدمات سالمت، پایداری در ارائه ی خدمات و م شارکت اجتماعی می با شد. طبیعی است که بر اسااس مقتضایات کشاورها و یا سایاسات های ابالزی از طرف مراجع قانون گذار و یا شایوه ها ی اجرای برنامههای ا صالحی، د ستاوردهای ک شورها بعد از ا صالح نظام سالمت آن ها متفاوت می با شد. بنابراین ب سیار ضاروری اسات که میزان تحق اهداف از قبل تعیین شاده، به طور مساتمر مورد پایش و ارزیابی قرار گیرند )1.) کمیته علمی کشااوری دیابت با توجه به معیارهای تعیین شااده اهدافی را برای بیماری دیابت نوع 2 در کشااور م صوب نموده ا ست. از آن جا که پایش و ار ز شیابی این اهداف عالوه بر رو شن نمودن و ضعیت کنترل دیابت، به مدیریت برنامه های پیشاگیری و کنترل دیابت در اساتان و کشاور کمک شاایانی میکند )2 )و با توجه به اینکه یکی از برنامه های طرح تحول سااالمت اجرای برنامه پزشااک خانواده و بیمه روسااتایی در مناط روسااتایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر بوده است و با عنایت به تاکید ویژه وزارت بهداشت به بیماریهای زیر واگیر در سالهای 93 و 94 با ابالغ سند ملی پی شگیری و کنترل بیماریهای زیر واگیر در سال 94 به کلیه شبکه های بهدا شتی سرا سر ک شور این طرح برر سی عملکرد پز شکان خانواده شهر ستان اردل در مراقبت و درمان بیماران دیابتی در ساال 1395بر اسااس بساته خدمتی پزشاک خانواده و دساتورالعمل کشاوری دیابت و با هدف بررسای عملکرد سیستم بهداشتی شهرستان اردل در مراقبت بیماران دیابتی نوع دو انجام شد روش اجرا این مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی مقطعی بود که به منظور بررسی عملکرد پزشکان خانواده شهرستان اردل در مراقبت و درمان بیماران دیابتی در سال 1395 انجام شد. جامعه مورد مطالعه بیماران مبتال به دیابت ثبت شده در شهر ستان اردل می با شند . حجم نمونه این مطالعه با حدود اطمینان 95 %و به کمک فرمول محا سبه حجم نمونه و در نظر گرفتن مطالعات مشابه 150 نفر بر آورد شد. اطالعات از طری تکمیل چک لی ستی شامل م شخ صات دموگرافیک بیماران )مانند سن ، جنس ، سطح سواد ، شغل ( ، مدت ابتال ، سابقه ژنتیکی ، روند مراقبت و درمان با استفا ده از پرونده های پزشکی افراد در سالهای 92 تا 94 جمع اوری شد . اطالعات مربوط به سال 95 با ا ستفاده از تکمیل چک لی ست ح ضوری برای بیماران جمع اوری شد . نتایج مقادیر بیو شیمیایی خون و نتایج ازمای شات الزم با ا ستفاده از انجام ازمای شات جمع آوری شده اسات. بدین صاورت که ابتدا لیسات کلیه بیماران دیابتی بر اسااس دفتر مراقبت بیماریها و زربالگری های انجام شده ا ستخراج شد. سپس با توجه به حجم نمونه بیماران دیابتی مورد نظرانتخاب شدند و چک لی ست مربوطه تکمی ل و در مواردی اطالعات مورد ن ی از مراقبتها ی بیماران دی ابتی از پرونده ها ی خانوار و فرم مراقبت ب یمار ی دیابت نوع دو استخراج گردید. بر ا ساس د ستورالعمل وزارت بهدا شت - مرکز مدیریت بیماریهای زیرواگیر - اداره دیابت که هم اکنون در نظام شبکه ا ستفاده م ی شود برای مراقبت بیماران دیابتی از بیماران نمونه خون گرفته می شود و ازمای شات قند و لیپید انجام می شود تا م شخص گردد که م یزان د ست یابی به اهداف کمیته ک شور ی دیابت در کنترل عوامل خطر بیماری دیابت چقدر بوده و روند میزان اهداف چگونه است . داده ها توسط روشها ی آمار توصیفی و تحلیلی آزمون کای ا سکوئر و ت ی م ستقل متنا سب با نوع توز یع داده ها بو س یله نرم افزار SPSS ن سخه 23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت یافته ها نتایج مطالعه نشاااان داد اگر چه از لحاظ کمی و تعداد بار مراقبت های انجام گرفته در بیماران دیابتی از ساااال 1392 تا 1394 روند افزایش داشته است ، اما نتایج آزمایشات قند و لیپید بیماران نشان داد که میانگین مقادیر قند خون ناشااتا، کلسااترول، تری گلیساارید و LDL همچنان باالتر از مقادیر نرمال و مورد انتظار اساات و از نظر کیفی مراقبتهای مورد نیاز بیماران، همچنان نیازمند ارتقا می با شد. عوارض چشم ی در بیماران دیابتیک در سال 1392 از 9/42 درصد به 1/39 %در سال 1394 کاهش یافت. همچنین نتایج نشان داد روند انجام آزمایشات مورد نیاز بیماران و سنجش ف شار خون انها، طی سالهای برر سی به صورت افزای شی بود اما در مقادیر متو سط آنها کاهشی مشاهده نشد. بحث و نتیجه گیری نتایج مطالعه حاضار از نظر بررسای توزیع فراوانی وضاعیت مراقبت های انجام گرفته از بیماران دیابتی در ساال های 1392 ،1393 و 1394 نشاان داد در ساه ساال بررسای انجام مراقبت از بیماری دیابت ازلب چهار نوبت و بیشااتر بوده و همچنین این مراقبت ها از سااال 1392 تا 1394 روند افزایش داشااته اساات. بیمارانی که اصااال مراقبتی ن شده اند در ط ی این سالها روند کاه ش ی دا شته اند . نتایج معاینات سالمت چ شم ، کلیه و پای دیابتی ن شان داد در سال 1394 بی شتر ین معاینات سالمت چ شم انجام گرفته و عوارض چ شم روند کاه ش ی از سال 1392( 9/42 درصد( به سمت سال1394( 1/39 درصد( مشاهده شد. در مورد معاینات سالمت کلیه سال 1393 و 1394 روند افزایشی مشاهده شد. بررسی پای دیابتی نیز نشان داد از سال 1392 به سمت سال 1393 روند افزایش ی داشته ول ی از سال 1393 به سمت سال 1394 دارای روند کاهش ی بوده است. نتایج همچنین نشان داد روند انجام آزمایشااات قندناشااتا طی سااالهای 4-1392 افزایشاای بوده اساات. این روند در سااایر متغیرها، مانند کلسترول، تر ی گلیسر ید، LDL ،HDL و فشا ر خون نیز مشاهده شد. نتایج مربوط به بررس ی و اندازه گیری فشار خون بیماران در طی ساالها ی 1392 تا 1394 نشاان داد اگر چه تعدا افرادی که فشاار خون خود را در ساالها ی مورد بررساای چک کرده اند افزایش یافته اساات اما مقدار فشااار خون تغ ییر چندانی نداشاات. نتایج مربوط به آزمایش متغیرهای بیوش یمیایی افراد تحت بررس ی در سال 95 نیز نشان داد میانگین قند خون ناشتا، کلسترول، تری گلیسرید و LDL باالتر از مقدار نرمال این شاخص ها بود. نتایج مطالعه ای که احمدی و همکاران بر روی بیماران دیابتی انجام دادند نشان داد با توجه به شاخص HbA1c )که به عنوان شاخصی برای کنترل دیابت بررسی میگردد( وضعیت کنترل بیماران در شرایط مطلوبی قرار نداشت )12 .)نتایج مطالعه خدیوی و همکاران که درا صفهان انجام گرفت ن شان داد و ضعیت بیماریابی دیابت نوع 2 در مراکز بهداشتی بعد از اجرای برنامه پزشک خانواده نسبت به قبل از آن تفاوت معنی داری داشته است به طوری که روند افزایش ب یماریابی در مرکز روساااتایی قابل مالحظه بود که محققین علت آنرا به فعالتر بودن پزشاااکان 22 خانواده آن مرکز و اطالع رسااانی و آموزش بهتر نساابت داده اند )6 .)نتایج مطالعه چمن و همکاران در شاااهرود نشان داد بسیاری از مولفه های پزشک خانواده از جمله ارجاع و پیگیری بیماران، تکمیل پرونده سالمت جمعیت تحت پوشااش و ارائه پسااخوراند ارجاع از سااطح دو کمتر از انتظار بوده اساات . در مطالعه دیگری که جباری و همکاران در سال 1392 انجام دادند نتایج نشان داد عملکرد پزشکان خانواده پس از گذشت چند سال از شروع آن نسبتا مطلوب بود. همچنین دسترسی تا حدودی افزایش یافته بو د و هزینه های زیر ضروری نیز کاهش پیدا کرد )13 .)در مطالعه دیگری در یزد بر لزوم مسااتند کردن و اولویت بندی تمام مشااکالت منطقه و کمبود های مراکز، رعایت نظام ارجاع توسط پزشک، تشکیل پرونده الکترونیک سالمت و افزایش ا رتباط تیم سالمت با مردم و استفاده از مشارکت مردم جهت حل مشکالت تیم سالمت خاطر تاکید شد )14 .)نتایج مطالعات نشان داده اند با اجرای برنامه پزشااک خانواده ارتباط بهتری بین بیمار و پزشااک برقرار میشااود و کیفیت نظام ارجاع در قالب پزشااک خانواده بهبود قابل مالحظه ای می یابد )14 ,15 .)آکادمی پزشااکان خانواده فلوریدا در آمریکا )FAFP ) معتقد است که موثرترین و کاراترین شیوه درمان بیماران، ایجاد سیستم پزشک خانواده است و پزشکان خانواده تشخیص و درمان 90 درصد از مشکالت مردم را بر عهده دارند و درمان به وسیله آنه ا باعث بهبود و باالتر رفتن کیفیت مراقبت ها و رضااایت باالی بیماران و افزایش هزینه اثر بخشاای بیمارسااتانها، آزمایشااگاه ها، روش های تشخیصی و تکنولوژی های گرانقیمت میشود )16.)

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها نتایج مطالعه نشاااان داد اگر چه از لحاظ کمی و تعداد بار مراقبت های انجام گرفته در بیماران دیابتی از ساااال 1392 تا 1394 روند افزایش داشته است ، اما نتایج آزمایشات قند و لیپید بیماران نشان داد که میانگین مقادیر قند خون ناشااتا، کلسااترول، تری گلیساارید و LDL همچنان باالتر از مقادیر نرمال و مورد انتظار اساات و از نظر کیفی مراقبتهای مورد نیاز بیماران، همچنان نیازمند ارتقا می با شد. عوارض چشم ی در بیماران دیابتیک در سال 1392 از 9/42 درصد به 1/39 %در سال 1394 کاهش یافت. همچنین نتایج نشان داد روند انجام آزمایشات مورد نیاز بیماران و سنجش ف شار خون انها، طی سالهای برر سی به صورت افزای شی بود اما در مقادیر متو سط آنها کاهشی مشاهده نشد.

فایل های پژوهش