پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

آموزش بالینی، یکی از فعالیت های تسهیل کننده یادگیری و جزو لاینفک دوره ی آموزش پزشکی می باشد و به عنوان قلب آموزش حرفه ای شناخته می شود. آموزش بالینی، شرایطی فراهم می کند تا دانشجویان بتوانند مطالب فراگرفته در کلاس درس را در محیط بالین توسعه بخشیده ، تجربه واقعی بر روی بیماران کسب نمایند(1). این نوع آموزش منحصر به فرد است، چرا که امکان انجام فعالیت هایی را در موقعیت زنده فراهم می کند و این صلاحیت و شایستگی، در کلاس درس به دست نمی آید. محیط های بالینی، نقش اساسی در آمادگی دانشجویان برای پذیرش نقش حرفه ای خود دارند و این مکان نه تنها محلی برای کسب مهارت های بالینی است، بلکه مکانی برای بیان ایده ها، نگرش ها ، شکل دهی هویت حرفه ای و وظایف شغلی در آینده را فراهم میکند.(2) ورود دانش آموختگان فاقد مهارتهای لازم به مراکز بهداشتی و درمانی می تواند سلامت جامعه را به خطر اندازد بنابراین ارتقاء کیفیت آموزش بالینی، مستلزم بررسی مستمر وضعیت موجود، شناخت نقاط قوت و اصلاح نقاط ضعف است و نظرات مربیان و دانشجویان، بهترین منبع برای کسب اطلاعات در این زمینه است. زیرا این دو گروه حضور و تعاملی مستقیم با این فرآیند دارند(3). انگیزه تحصیلی شامل عوامل درونی و بیرونی می باشد و فرد را در رسیدن به اهداف یادگیری کمک میکند (4) از طریق هدایت فعالیت های یادگیرنده و افزایش تمایل به یادگیری و حس کارآمدی فرد را مقابل فشارهای ناشی از تحصیل حفظ نموده، علاوه بر جلوگیری از فرسودگی تحصیلی باعث موفقیت در یادگیری و توانمندی بیشتر می شود (3). انگیزه تحصیلی برای اولین بار در سال 1990 توسط Gottfried تعریف شد،که شامل "لذت بردن از یادگیری در مدرسه است که با یک تسلط جهت دار، کنجکاوی؛ ماندگاری؛ وظیفه درونزاد؛ و یادگیری کارهای چالش برانگیز، دشوار و جدید مشخص می شود". در واقع انگیزه علمی این سوال را می پرسد که "چرا شما به دانشگاه/ مدرسه میروید؟ " بنابراین، انگیزه تحصیلی یا علمی می تواند به عنوان انگیزه ورود و ادامه دادن تحصیلات دانشگاهی قابل درک باشد(5). عواملی نظیر ویژگی های فردی (سن، جنس، وضعیت تاهل، معدل، ارتباط با دوستان و جنس مخالف، شغل مناسب و درآمد کافی)، خانوادگی( تحصیلات و شغل والدین، وضعیت اجتماعی اقتصادی، جو عاطفی و روحی خانواده)، شرایط محیطی و اجتماعی (اهمیت جامعه به تحصیلات عالی، احترام اجتماعی، منزلت اجتماعی)، منافع فراگیر از یادگیری، امکانات رفاهی و آموزشی(سهمیه قبولی، وضعیت اسکان، رشته و مقطع تحصیلی)، آموزش دانشکده(خصوصیت فرادهنده ، دسترسی به اساتید مجرب، توانایی تدریس، رفتار اساتید با دانشجویان و علاقه و تلاش برای انتقال مفاهیم )، میزان هزینه فایده و آینده شغلی نیز با انگیزه تحصیلی مرتبطند(632 , ). ارزشیابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانشجویان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی به ویژه در دانشگاه ها می باشد و توجه به این امر در تمام دنیا در راًس برنامه های توسعه ی آموزشی قرار دارد (7). در حال حاضر، یکی از عوامل اصلی نشان دهنده ی دستیابی فراگیران به مهارت های حرفه ای مورد نیاز آنها، پیشرفت تحصیلی است که به توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی اطلاق می شود و به وسیله ی آزمون های استاندارد شده یا آزمون های معلم ساخته اندازه گیری می شود (8 ،33). فرسودگی، عمده ترین پیامد اجتناب ناپذیر استرس می باشد و دانشجویان پزشکی به دلیل ارتباط مداوم با بیمار، مشکلات بیمار و خانواده وی، ناآشنایی با محیط بالینی، عدم اعتماد به نفس، دوری از خانواده و بررسی های منظم بالینی و آموزشی سطوح بالایی از استرس را تجربه کرده، دچار فرسودگی می شوند (9) بنابراین فرسودگی تحصیلی به صورت احساس بی کفایتی و خستگی ذهنی که دانشجویان در مقابله با استرس مزمن ناشی از فقدان منابع لازم برای انجام وظایف و تکالیف محوله تجربه می کنند، تعریف می شود (10). فرسودگی تحصیلی شامل سه حیطه: خستگی تحصیلی، بی علاقگی تحصیلی و ناکارآمدی تحصیلی می شود .افرادی که فرسودگی تحصیلی دارند، معمولاً علایمی مانند بی اشتیاقی نسبت به مطالب درسی، ناتوانی در ادامه حضور مستمر در کلاس های درس، مشارکت نکردن در فعالیت های کلاسی، احساس بی معنایی در فعالیت های درسی، احساس ناتوانی در فراگیری مطالب درسی و در نهایت، افت تحصیلی را تجربه می کنند(11). فرسودگی تحصیلی در دانشجویان بنا به دلایلی مختلف، یکی از عرصه های مهم پژوهش است، زیرا فرسودگی تحصیلی می تواند کلید مهم درک رفتارهای مختلف دانشجویان نظیر عملکرد تحصیلی در دوران تحصیل باشد و رابطه دانشجویان با محل تحصیل خود و شوق و اشتیاق آنها به ادامه تحصیل را تحت تأثیر قرار دهد(34). اهمیت و ضرورت: بی گمان، کم توجهی نسبت به مشکلات دانشجویان سبب تراکم و گره خوردن مشکلات با یکدیگر و بوجود آمدن نابسامانی های روحی و آموزشی متعددی برای ایشان خواهد شد. چنین غفلت هایی از یکطرف باعث اتلاف و از طرف دیگر باعث افت کیفیت نیروی منابع انسانی می شود. بنابراین با توجه به اهمیت انگیزه در پیشرفت و فرسودگی تحصیلی ، ایجاد و حفظ یک نظام آموزشی موفق و برنامه ریزی جهت رفع و اصلاح کمبود ها و خسارات حاصل از کاهش انگیزه بر آن شدیم تا میزان انگیزه تحصیلی و عوامل مرتبط با آن(کیفیت آموزش بالینی، پیشرفت تحصیلی، فرسودگی تحصیلی) را در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد که وارد مرحله بالینی شده اند بسنجیم. بویژه در زمان شیوع اپیدمی کرونا که باعث تعطیلی کلاس های آموزشی و برگزاری برنامه های آموزشی بصورت مجازی گردیده است و این موضوع همراه با تاخیر و ایرادات سیستمی بوده است، سنجش متغیرهای فوق الذکر ضروری به نظر می رسد. روش اجرا .3.. نوع مطالعه: مطالعه توصیفی-همبستگی به صورت آینده نگر 2.3.. جمعیت مورد مطالعه: دانشجویان پزشکی که در نیمه اول سال 99 وارد مرحله کارورزی شده اند. 3.3.. حجم نمونه و روش نمونه گیری:140 نفر، نمونه گیری به صورت ساده و مبتنی بر هدف( سرشماری) 4.3. شرح روش انجام کار: بعد از تأیید پروپوزال در دفتر توسعه تحقیقات بالینی مرکز آیت الله کاشانی، همکار طرح با رعایت ملاحظات اخلاقی پرسشنامه ها را بین کارورزان پزشکی توزیع و با نظارت بر تکمیل صحیح و دقیق، آنها را جمع آوری نموده است. تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله نسخه نرم افزار SPSS نسخه 21 و با استفاده از شاخص های مرکزی و پراکندگی، ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن و آزمونهای آماری من ویتنی و و کروسکال والیس صورت گرفته است. کلیه آزمونها در سطح P کمتر از 0.05 معنی دار محسوب گردید. 5.3. ابزار گردآوری داده ها: 1-پرسشنامه متغیرهای دموگرافیک شامل: سن، جنس، تاًهل، سهمیه قبولی، وضعیت اسکان، معدل، وضعیت دانشجویی، وضعیت اقتصادی، تحصیلات و شغل والدین2-پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس3-پرسشنامه کیفیت عوامل آموزش بالینی4-پرسشنامه پیشرفت تحصیلی فام و تیلور5-پرسشنامه تعدیل شده فرسودگی تحصیلی مسلش6-پرسشنامه رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی (طراحی شده توسط دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد) در مورد روایی و پایایی پرسشنامه های مورد استفاده به طور خلاصه میتوان گقت: 1- پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس: در خصوص روائی آزمون، از آنجا که هرمنس سؤالات این پرسشنامه را براساس پژوهش های قبلی درباره انگیزه پیشرفت نوشته و در نهایت ضریب همبستگی هر سؤال را با رفتارهای پیشرفت گرا محاسبه کرده است، از این نظر آزمون دارای روائی می باشد. ضرایب همبستگی که برای سؤالات پرسشنامه گزارش شده به ترتیب از31/0 تا 57/0 می باشد. علاوه بر این، هرمنس در یک مطالعه به وجود ضریب همبستگی بالا بین این پرسشنامه با Thematic Apperception Test (T.A.T) آزمون اندریافت موضوع اشاره دارد. او همچنین ضریب همبستگی دو پرسشنامه را با رفتارهای پیشرفت گرا برآورد کرد که نشان دهنده روایی بالای آزمون بودr=0/88)). اعتبار و روایی این پرسشنامه را مک اینرنی در استرالیا نیز با ضریب اعتبار 82/0 مورد بررسی قرار داده است (24). در ایران نیز در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه ساده و چندگانه خلاقیت، انگیزه پیشرفت و عزت نفس با کارآفرینی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 1382 که توسط برومند نسب و همکاران انجام شد ، برای اعتبار یابی آزمون بر روی نمونه 200 نفر از دانشجویان از روش اعتبار یابی سازه استفاده شده است. آزمونی که به عنوان شاخص اعتبار مورد استفاده قرار گرفت آزمون انگیزه پیشرفت گیزلی است که به طور همزمان در اختیار آزمودنی ها قرار گرفت. ضریب همبستگی محاسبه شده در سطح 0/05 معنادار بود(r=0/46) . همچنین برای محاسبه ضریب پایایی از روشهای آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده شد. در روش تنصیف از فرمول ضریب همبستگی اسپرمن -براون استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده78/0 و ضرایب پایایی محاسبه شده با استفاده از روش های گاتمن و اسپرمن- براون به ترتیب 7/0 و 72/0 می باشد(25). 2- پرسشنامه کیفیت عوامل آموزش بالینی: پایایی پرسشنامه در مطالعه توکلی:1392 به روش آزمون مجدد با ضریب آلفای کرونباخ 88/0 بدست آمد که نشان دهنده پایایی مناسب این ابزار است و اعتبار آن به روش اعتبار محتوی با نظر خواهی از اساتید رشته های پرستاری و مامائی تأیید شده است. 3- پرسشنامه پیشرفت تحصیلی فام و تیلور: در پژوهش درتاج (۱۳۸۳) روایی محتوای این پرسشنامه توسط نظر اساتید مورد تایید قرار گرفت. همچنین روایی سازی این مقیاس توسط روش تحلیل عاملی مورد تایید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه هم توسط روش آلفای کرونباخ مورد ارزیابی قرارگرفت . آلفای کرونباخ در بعد خودکارآمدی 92/0 و در بعد تاثیرات هیجانی 73/0 ، در بعد برنامه ریزی 93/0، در بعد فقدان کنترل پیامد 64/0 ، در بعد انگیزشی 73/0 و پایایی پرسشنامه به طور کلی 74/0 بدست آمد.(28). 4- پرسشنامه تعدیل شده فرسودگی تحصیلی مسلش: در پژوهش رستمی و همکاران1391:روایی همگرا و واگرای پرسشنامه فرسودگی تحصیلی مسلش )با پرسشنامه افسردگی دانشجویان و مقیاس علاقه به رشته( قابل قبول بدست آمد . همچنین پایائی پرسشنامه یا قابلیت اعتماد آن با استفاده از روش اندازهگیری آلفای کرونباخ محاسبه شد. معمولاً دامنه ضریب اعتماد آلفای کرونباخ از صفر (0) به معنای عدم پایداری، تا مثبت یک (1+) به معنای پایائی کامل قرار میگیرد و هر چه مقدار بدست آمده به عدد مثبت یک نزدیکتر باشد ،قابلیت اعتماد پرسشنامه بیشتر میشود. آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرسودگی تحصیلی مسلش در بعد خستگی عاطفی 89/0 ، بعد شک و بدبینی 84/0 و بعد خودکارآمدی تحصیلی 67/0 بدست آمد.(31) یافته ها در یک جمع بندی کلی در مورد متغیرهای دموگرافیک مورد پژوهش میتوان گفت : میانگین سنی دانشجویان شرکت کننده در این پژوهش، 2.03±25.68 بدست آمده است که 38 درصد مذکر و 60 درصد مونث و در این میان 62 درصد افراد مجرد و 38 درصد متاهل بوده اند. سهمیه قبولی 81 درصد آزاد بوده و 96 درصد به صورت تمام وقت مشغول به تحصیل می باشند.60درصد دانشجویان در منزل خانوادگی زندگی میکردند. 68درصد والدین تحصیلات آکادمیک داشته اند و 66درصد ایشان والدین کارمند یا با مشاغل عالی( پزشک یا استاد دانشگاه) گزارش نموده اند. بنابر گفته 92 درصد دانشجویان از وضعیت اقتصادی متوسط رو به بالا برخوردار بوده اند.(جدول 1). در مورد متغیر های مستقل نظیر کیفیت آموزش بالینی ، رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی و انگیزه تحصیلی دانشجویان میتوان گفت: کیفیت آموزش بالینی با میانگین و انحراف معیار بالینی 11.52±28.99 بیانگر کیفیت متوسط عوامل آموزشی می باشد.کیفیت عوامل آموزش بالینی با وضعیت اسکان و تحصیلات والدین رابطه آماری معناداری دارد(p≤0/05). بطوریکه دانشجویان ساکن خوابگاه و دانشجویانی که والدین با تحصیلات آکادمیک داشتند، کیفیت عوامل آموزشی را بالاتر ارزیابی نموده اند. استثناء قابل توجه اینکه، دانشجویانی که والدین پزشک دارند، ارزیابی پایین تری نسبت به این متغیر ابراز داشته اند. (جدول 2) همچنین آزمون همبستگی بین متغیر کیفیت آموزش بالینی حاکی از رابطه مستقیم اما ضعیف آن با متغیر رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی می باشد. (p≤0/05) (r=0/215) (جدول4). رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی با میانگین و انحراف معیار 9.98± 40.20 بیانگر سطح ضعیف رو به متوسط رضایتمندی است. این متغیر بر اساس متغیرهای وضعیت اسکان(رضایتمندی بالاتر دانشجویان خوابگاهی)، وضعیت اقتصادی(وضعیت مالی متوسط و خوب بیشترین رضایتمندی)، تحصیلات و شغل والدین( در تحصیلات بالاتر و مشاغل بهتر نظیر پزشک و استاد دانشگاه رضایتمندی بیشتر) تفاوت آماری معناداری نشان داده است(p≤0/05) (جدول2). همانطور که قبلا گفته شد این متغیر با کیفیت آموزش بالینی همبستگی معنادار ، مستقیم و ضعیفی دارد(p≤0/05)(r=0/215) (جدول 4). انگیزه تحصیلی با میانگین و انحراف معیار 8.73 ±81.51 بیانگر انگیزه دانشجویان در حد قابل قبول و خوبی میباشد. این متغیر با سهمیه قبولی(سهمیه مناطق و آزاد بالاتر و شهدا پایین تر )، وضعیت اسکان(دانشجویان خوابگاهی بالاتری انگیزه)، وضعیت اقتصادی(سطوح متوسط و خوب اقتصادی، انگیزه بالا و دو طیف ضعیف و عالی انگیزه پایین تر)، تحصیلات والدین (تحصیلات دیپلم، لیسانس و پزشک بالاترین انگیزه تحصیلی)و شغل والدین(دانشجویان با والدین دارای مشاغل آزاد و پزشک بیشترین انگیزه تحصیلی) رابطه معناداری داشت(p≤0/05) (جدول 2) همچنین این متغیر با رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی(p≤0/05) (r=0/182) و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت و معنادار (p≤0/05) (r=0/379) و با فرسودگی تحصیلی همبستگی معنادار و معکوس دارد(p≤0/05) (r= -0/426) (جدول 4) متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی نیز با میانگین و انحراف معیار 14.94± 147.61، بیانگر عملکرد تحصیلی متوسط میباشد. پیشرفت تحصیلی از میان متغیرهای دموگرافیک با سهمیه قبولی در کنکور رابطه داشته به طوریکه، بیشترین میانگین پیشرفت تحصیلی مربوط به افرادی بود که بدون هیچ سهمیه ای(آزاد) در کنکور پذیرفته شده بودند و کمترین میزان مربوط به سهمیه خانواده شهدا و جانبازان بوده است(p≤0/05) (جدول3). همبستگی میان این متغیر با انگیزه تحصیلی مثبت و معنادار (p≤0/05) (r=0/379) و با فرسودگی تحصیلی معنادار و معکوس(p≤0/05) (r= -0/349) به دست آمد. قدرت رابطه در مورد هر دو متغیر در حد متوسط بدست آمد. (جدول 4) در مورد آخرین متغیر وابسته یعنی فرسودگی تحصیلی با میانگین 10.42± 42.37 که بیانگر سطوح متوسط رو به بالای فرسودگی است، شرایط هشدار دهنده می باشد. این متغیر با سهمیه قبولی تفاوت آماری معناداری دارد. بطوریکه میزان فرسودگی در دانشجویان با سهمیه شهدا از سایرین بیشتر و سهمیه آزاد از دیگران کمتر بوده است(p≤0/05) (جدول 3). همانطور که پیشتر گفته شد این متغیر همبستگی معنادار و معکوسی با پیشرفت تحصیلی و انگیزه تحصیلی دارد(p≤0/05) (r= -0/349)(جدول 4). بحث و نتیجه گیری در مطالعه حاضر انگیزه دانشجویان بالینی در حد قابل قبول و خوبی به دست آمد. انگیزه دانشجویانی که از هیچگونه سهمیه ای استفاده نکرده اند در بالاترین حد و دانشجویان با سهمیه خانواده شهدا در کمترین حد گزارش شده است. همچنین دانشجویان ساکن خوابگاه و دانشجویانی که والدینشان تحصیلات آکادمیک داشته اند انگیزه بالاتری نسبت به سایرین داشته اند. سطوح متوسط و معمولی اقتصادی نیز رابطه مثبتی با انگیزه داشته است در حالیکه در افراد با وضعیت اقتصادی ضعیف یا عالی سطح انگیزه پایین تر بوده است. این متغیر با رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی و عملکرد تحصیلی همبستگی مستقیم و با فرسودگی تحصیلی همبستگی معکوسی نشان داد. با توجه به نتایج به دست آمده و در مقایسه با مطالعات گذشته میتوان گفت: همانند مطالعه حاضر، در مطالعه بخشنده باورساد نیز نیمی از دانشجویان انگیزه تحصیلی بالاتر از میانگین داشته اند . اما در مطالعه ایشان بین میزان انگیزه با تاهل رابطه معناداری دیده شده (7) که در مطالعه حاضر انگیزه تحصیلی بین دو جنس تفاوت معناداری نشان نداد. شریفی فرد (13) و حسین آبادی به رابطه معکوس انگیزه تحصیلی و فرسودگی تحصیلی اذعان داشته اند (14) که نتایج مطالعه ما را تایید میکنند. در مطالعه حسین آبادی، معدل با انگیزه رابطه مثبت و با فرسودگی رابطه منفی داشته ولی در مطالعه حاضر معدل با هیچیک از متغیرها رابطه معناداری نداشت. در مطالعه ناصح انگیزه تحصیلی با سن، جنس، تحصیلات والدین، امکانات آموزشی رفاهی و کیفیت عوامل آموزشی رابطه معناداری داشته است(15) که در تحقیق حاضر نیز رابطه انگیزه با تحصیلات والدین و رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی تایید شده است اما سن و جنس تاثیری بر انگیزه تحصیلی نداشته اند. همچنین یوسفی جوردهی در بررسی رابطه انگیزه تحصیلی و عملکرد تحصیلی به رابطه معنادار این دو متغیر اشاره کرده اند(16) که همسو با نتایج مطالعه ما می باشد . اما در مطالعه ایان دانشجویان غیر خوابگاهی انگیزه بالاتری دارند واین بر خلاف یافته های مطالعه حاضر است. کیفیت عوامل آموزش بالینی در مطالعه ما در حد متوسطی ارزیابی شده است ، بطوریکه دانشجویان خوابگاهی و کسانی که والدین تحصیل کرده دارند، ارزیابی بالاتری از کیفیت داشته اند. این متغیر همبستگی ضعیف و مستقیمی با رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی داشت. رضایی نیز در مطالعه کیفیت آموزش بالینی به سطح متوسطی از کیفیت اذعان داشته اند(3). عنبری در بررسی وضعیت آموزش بالینی کارورزان پزشکی به سطوح متوسط کیفیت اذعان نموده اند و تاکید کرده اند که وضعیت روشهای آموزش بالینی ، امکانات محیط آموزشی ، همکاری پرسنل و برنامه آموزشی محتوای بالینی از کیفیت متوسطی برخوردار است((35 و نتایج این مطالعات همسو با مطالعه حاضر می باشد. سلمانی نیز در مطالعه ای پیرامون موانع کیفیت آموزش بالینی از دیدگاه دانشجویان پزشکی به این نتیجه رسیده اند که دانشجویان از بین حیطه های اساتید، خصوصیات فردی دانشجو، برنامه آموزشی، کارکنان و محیط بالین ، مهمترین مانع اثرگذار بر آموزش را مربوط به حیطه کارکنان و محیط بالین دانستند که با فراهم ساختن تجهیزات و امکانات و ایجاد هماهنگی های لازم بین دانشجویان و کارکنان می توان این مانع را برطرف نمود(36) این یافته نیز با نتیجه مطالعه ما مبنی بر همبستگی کیفیت آموزش بالینی با رضایتمندی از امکانات آموزشی همسو می باشد. بررسی میزان رضایتمندی دانشجویان به عنوان مشتریان نظام آموزشی، نقش عمده ای در ارزیابی عملکرد و فعالیتهای آموزشی دانشگاه دارد، متاسفانه در بررسی حاضر رضایتمندی دانشجویان بالینی از امکانات آموزشی رفاهی در سطح ضعیفی ارزیابی شده است . دانشجویان ساکن خوابگاه ، افرادی که وضعیت اقتصادی متوسط رو به بالا و والدین تحصیل کرده داشتند، رضایتمندی بالاتری از امکانات آموزشی رفاهی ابراز نموده اند. فیضی نیز در بررسی میزان رضایتمندی دانشجویان و عوامل مرتبط با آن به سطوح متوسط رضایتمندی در کل اشاره داشته اند و کمترین میزان رضایتمندی را مربوط به خدمات اداره آموزش دانسته اند (37). دانشجویان پزشکی در مقطع بالینی در این دانشگاه عملکرد تحصیلی قابل قبولی از خود نشان داده اند. افرادی که از سهمیه آزاد در کنکور سراسری استفاده نموده بودند سطوح بالاتری از عملکرد تحصیلی را به نمایش گذاشته اند و لی متاسفانه در مورد فرسودگی تحصیلی شرایط هشدار دهنده بوده و میزان فرسودگی در اینترن های این دانشگاه متوسط رو به بالا ارزیابی شده است و در دانشجویان با سهمیه خانواده شهدا بالاتر از سایرین بوده است. این دو متغیر همبستگی معکوسی با هم داشته اند . در حالیکه هر چه انگیزه تحصیلی دانشجویان بالاتر بوده ایشان عملکرد تحصیلی بالاتری داشته اند و کمتر دچار فرسودگی تحصیلی شده اند. نوحی در بررسی انگیزه پیشرفت و رابطه آن با موفقیت تحصیلی به این نتیجه رسید که با تقویت انگیزش پیشرفت میتوان میزان موفقیت تحصیلی دانشجویان را افزایش داد (38)و این موضوع تایید کننده همبستگی مثبت این دو متغیر در مطالعه حاضر می باشد. صادقی موحد در بررسی عوامل فردی و محیطی موثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی به این نتیجه رسیدند که ارتباط معنی داری بین جنسیت و تأهل با پیشرفت یا عدم پیشرفت تحصیلی وجود ندارد، ولی بین متغیرهای محل سکونت، معدل دیپلم، اشتغال، بومی بودن، سطح اقتصادی- اجتماعی، عزت نفس ، افسردگی و بهره ی هوشی با پیشرفت تحصیلی ارتباط معنی داری وجود داشت. به طوریکه اکثر دانشجویان دارای پیشرفت تحصیلی بالاتر، ساکن غیرخوابگاه، غیرشاغل و بومی بوده و از معدل دیپلم، سطح اقتصادی اجتماعی، عزت نفس و بهره هوشی بالاتر و از افسردگی کمتری برخوردار بودند (39) در صورتیکه در مطالعه حاضر پیشرفت تحصیلی با هیچیک از متغیرهای دموگرافیک غیر از سهمیه قبولی رابطه معناداری نداشت اما همبستگی معکوس آن با فرسودگی تحصیلی تایید شده است. فلاح چای نیز در بررسی رابطه بین فرسودگی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی به این نتیجه رسیدند که درصد قابل توجهی از دانشجویان فرسودگی تحصیلی را تجربه می ¬کنند. با توجه به نتایج حاصله، فرسودگی تحصیلی، خستگی هیجانی، بی¬ علاقگی و ناکارآمدی درسی موجب کاهش پیشرفت تحصیلی می¬ گردند (40) و این همسو با نتایج مطالعه حاضر می باشد. با توجه به نتایج این مطالعه مبنی بر نارضایتی از امکانات آموزشی رفاهی میتوان اقداماتی در جهت اصلاح و ارتقا امکانات، استفاده به روز از تجهیزات کمک آموزشی، به روز رسانی زیر ساخت های آموزشی، استفاده از نیروی جوان و نیروهای بیشتر در اداره خدمات آموزشی جهت بهبود رضایتمندی دانشجویان به عنوان مشتریان نظام آموزشی از این حیطه انجام داد . همچنین با به کارگیری روشهای آموزشی مناسب ، انجام ارزیابی های تکوینی به طور مستمر، استفاده از محیط های شبیه سازی شده و مکانهای آموزشی متناسب با شرایط کاری آینده فارغ التحصیلان و ارتقا سطح انگیزشی دانشجویان به عنوان استراتژیهای اثربخش میتوان کیفیت عوامل آموزش بالینی را ارتقا بخشید. جهت ایجاد عامل محافظتی در برابر فرسودگی تحصیلی و ارتقا کیفیت آموزش بالینی که منجر به پیشرفت تحصیلی خواهد شد باید برنامه ریزی های لازم جهت ایجاد نگرش مثبت به رشته تحصیلی و همچنین امید و نشاط بیشتر در محیط آموزشی صورت پذیرد. بنابراین پیشنهاد میشود بر مبنای نتایج این مطالعه اقدامات اصلاحی انجام گرفته و نتایج مجددا به بوته سنج و ارزیابی گذاشته شود . لازم به ذکر است از ابتدا قرار بر سنجش متغیرهای این مطالعه در دوران کرونا و پسا کرونا بوده است اما به دلیل طولانی شدن اپیدمی کووید 19 متاسفانه قادر به انجام مرحله دوم این مطالعه نشده ایم و از آنجائیکه این مطالعه قبل از دوران کرونا و در شرایط عادی تا کنون انجام نشده است پیشنهاد میشود پس از عادی شدن شرایط و برنامه های آموزشی این مطالعه مجددا انجام گردیده و نتایج جهت مقایسه روند آموزش بالینی در دوران کرونا و پسا کرونا با هم مقایسه گردند.

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها در یک جمع بندی کلی در مورد متغیرهای دموگرافیک مورد پژوهش میتوان گفت : میانگین سنی دانشجویان شرکت کننده در این پژوهش، 2.03±25.68 بدست آمده است که 38 درصد مذکر و 60 درصد مونث و در این میان 62 درصد افراد مجرد و 38 درصد متاهل بوده اند. سهمیه قبولی 81 درصد آزاد بوده و 96 درصد به صورت تمام وقت مشغول به تحصیل می باشند.60درصد دانشجویان در منزل خانوادگی زندگی میکردند. 68درصد والدین تحصیلات آکادمیک داشته اند و 66درصد ایشان والدین کارمند یا با مشاغل عالی( پزشک یا استاد دانشگاه) گزارش نموده اند. بنابر گفته 92 درصد دانشجویان از وضعیت اقتصادی متوسط رو به بالا برخوردار بوده اند.(جدول 1). در مورد متغیر های مستقل نظیر کیفیت آموزش بالینی ، رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی و انگیزه تحصیلی دانشجویان میتوان گفت: کیفیت آموزش بالینی با میانگین و انحراف معیار بالینی 11.52±28.99 بیانگر کیفیت متوسط عوامل آموزشی می باشد.کیفیت عوامل آموزش بالینی با وضعیت اسکان و تحصیلات والدین رابطه آماری معناداری دارد(p≤0/05). بطوریکه دانشجویان ساکن خوابگاه و دانشجویانی که والدین با تحصیلات آکادمیک داشتند، کیفیت عوامل آموزشی را بالاتر ارزیابی نموده اند. استثناء قابل توجه اینکه، دانشجویانی که والدین پزشک دارند، ارزیابی پایین تری نسبت به این متغیر ابراز داشته اند. (جدول 2) همچنین آزمون همبستگی بین متغیر کیفیت آموزش بالینی حاکی از رابطه مستقیم اما ضعیف آن با متغیر رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی می باشد. (p≤0/05) (r=0/215) (جدول4). رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی با میانگین و انحراف معیار 9.98± 40.20 بیانگر سطح ضعیف رو به متوسط رضایتمندی است. این متغیر بر اساس متغیرهای وضعیت اسکان(رضایتمندی بالاتر دانشجویان خوابگاهی)، وضعیت اقتصادی(وضعیت مالی متوسط و خوب بیشترین رضایتمندی)، تحصیلات و شغل والدین( در تحصیلات بالاتر و مشاغل بهتر نظیر پزشک و استاد دانشگاه رضایتمندی بیشتر) تفاوت آماری معناداری نشان داده است(p≤0/05) (جدول2). همانطور که قبلا گفته شد این متغیر با کیفیت آموزش بالینی همبستگی معنادار ، مستقیم و ضعیفی دارد(p≤0/05)(r=0/215) (جدول 4). انگیزه تحصیلی با میانگین و انحراف معیار 8.73 ±81.51 بیانگر انگیزه دانشجویان در حد قابل قبول و خوبی میباشد. این متغیر با سهمیه قبولی(سهمیه مناطق و آزاد بالاتر و شهدا پایین تر )، وضعیت اسکان(دانشجویان خوابگاهی بالاتری انگیزه)، وضعیت اقتصادی(سطوح متوسط و خوب اقتصادی، انگیزه بالا و دو طیف ضعیف و عالی انگیزه پایین تر)، تحصیلات والدین (تحصیلات دیپلم، لیسانس و پزشک بالاترین انگیزه تحصیلی)و شغل والدین(دانشجویان با والدین دارای مشاغل آزاد و پزشک بیشترین انگیزه تحصیلی) رابطه معناداری داشت(p≤0/05) (جدول 2) همچنین این متغیر با رضایتمندی از امکانات آموزشی رفاهی(p≤0/05) (r=0/182) و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت و معنادار (p≤0/05) (r=0/379) و با فرسودگی تحصیلی همبستگی معنادار و معکوس دارد(p≤0/05) (r= -0/426) (جدول 4) متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی نیز با میانگین و انحراف معیار 14.94± 147.61، بیانگر عملکرد تحصیلی متوسط میباشد. پیشرفت تحصیلی از میان متغیرهای دموگرافیک با سهمیه قبولی در کنکور رابطه داشته به طوریکه، بیشترین میانگین پیشرفت تحصیلی مربوط به افرادی بود که بدون هیچ سهمیه ای(آزاد) در کنکور پذیرفته شده بودند و کمترین میزان مربوط به سهمیه خانواده شهدا و جانبازان بوده است(p≤0/05) (جدول3). همبستگی میان این متغیر با انگیزه تحصیلی مثبت و معنادار (p≤0/05) (r=0/379) و با فرسودگی تحصیلی معنادار و معکوس(p≤0/05) (r= -0/349) به دست آمد. قدرت رابطه در مورد هر دو متغیر در حد متوسط بدست آمد. (جدول 4) در مورد آخرین متغیر وابسته یعنی فرسودگی تحصیلی با میانگین 10.42± 42.37 که بیانگر سطوح متوسط رو به بالای فرسودگی است، شرایط هشدار دهنده می باشد. این متغیر با سهمیه قبولی تفاوت آماری معناداری دارد. بطوریکه میزان فرسودگی در دانشجویان با سهمیه شهدا از سایرین بیشتر و سهمیه آزاد از دیگران کمتر بوده است(p≤0/05) (جدول 3). همانطور که پیشتر گفته شد این متغیر همبستگی معنادار و معکوسی با پیشرفت تحصیلی و انگیزه تحصیلی دارد(p≤0/05) (r= -0/349)(جدول 4).

فایل های پژوهش