پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله بلایا همیشه جوامع بشری را تهدید نموده است و در کل کشورهای جهان تعداد و شدت موارد بلایا در حال افزایش است. کشور ایران نیز یکی ازمستعدترین کشورهای جهان برای وقوع حوادث و بلایا می باشد به طوری که ایران جزء۱۰ کشوربلاخیزجهان است و۹۰درصدجمعیت آن در معرض خطرات ناشی اززلزله وسیل وسیع قراردارند. در منـاطق مختلف کشـــور، انواع حوادث غیرمترقبـه طبیعی، همچون ســـیل، زلزله، رانش زمین و ســـقوط بهمن و نیز حوادث غیرمترقبـه غیرطبیعی همچون آتشســـوزی، حوادث ترافیکی و سـقوط هواپیما و ...همواره در حال وقوع اسـت که در رابطه با همین حوادث ازجمله مسائل و مشکلاتی که بیمارستان با آن روبرو میشود شرایط بحرانی ناشی از بلایا میباشد با توجه به آمار بالای بلایا در ایران،در هنگام وقوع بلایا، تقاضا برای مراقبت های پزشکی برای بیماران افزایش می یابد واعضای حرفه ای تیم مراقبت های بهداشتی ودرمانی اغلب در میان اولین افراد برای پاسخ دادن به بلایا هستند. پرستاران گروه بزرگی از افرادی هستند که در تیم بحران کار می کنند. از آنجا که عدم مهارت و صلاحیت پرستاران در ایفای موثر نقش خود و فراهم کردن مراقبت های مورد نیاز به مددجویان دچار بحران میتواند منجر به تشدید مشکل و ایجاد عوارض جبران ناپذیر به قربانیان و جامعه شود. لذا پرستاران باید توانایی لازم را جهت شرکت موثردر ارائه خدمات و دادن یک پاسخ سیستمیک وکارا در بحرانها بدست آورند که یکی از بهترین زمانها جهت ارتقای دانش ومهارت دانشجویان در این زمینه قبل از ورود انها به بالین جهت شروع کارمی باشد که میتواند تاثیرگذاری بیشتری داشته و عملکرد آنها را پس از حضور در بالین ارتقاء بخشد.از آنجا که مطالعات انجام شده در ایران معرف عدم وجود برنامه مناسب و آمادگی ارائه دهندگان خدمات سلامتی خصوصا پرستاران به منظور پاسخ به بلایاست. همچنین با عنایت به کمبود تحقیقات انجام شده در زمینه آمادگی مقابله با بلایا در حیطه پرستاری، بخصوص آمادگی دانشجویان این مطالعه با هدف طراحی و تدوین برنامه آموزشی آمادگی مقابله با بحران و بررسی تاثیر آن بر سطح صلاحیت دانشجویان پرستاری جهت حضور در موقعیتهای بحران انجام گرفت. روش اجرا مطالعه از نوع مطالعات ارتقا کیفیت می باشد. این مطالعه در دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام گرفت و تمامی دانشجویان پرستاری ترم 7 و 8 تحصیلی(کارورز) و دارای شرایط ورود وارد مطالعه شدند. معیار های ورود شامل دانشجوی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، ترم 7 و 8(کارورز) باشند و معیار های خروج شامل عدم تمایل به ادامه همکاری در پژوهش و عدم تکمیل پرسشنامه ها بود. داده ها به روش مصاحبه و توسط پرسشنامه سنجش صلاحیت در بلایا جمع آوری شد. پرسشنامه سنجش صلاحیت پرستاری در بلایا برگرفته از پایان نامه علی‌اکبری(1392) جهت اخذ دکتری تخصصی پرستاری برای جامعه ایرانی طراحی‌ شده و از دو بخش تشکیل یافته است. بخش اول شامل اطلاعات دموگرافیک(جنس، سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، بخش، سابقه شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با بلایا، سابقه‌ شرکت در مانور و سابقه شرکت در بلایا) است و بخش دوم شامل 50 سوال است که 44 سوال آن با طیف لیکرت پنج گزینه‌ای از خیلی زیاد(نمره پنج) تا خیلی کم(نمره یک) به بررسی صلاحیت‌ پرستاران در حیطه‌های مدیریتی(سوالات12-1)، توانمندی‌های خاص فردی(سوالات21-13) و تخصصی(سوالات 44-22) و شش سوال آن(50-45) با طیف لیکرت چهارگزینه‌ای از به ندرت(نمره یک) تا همیشه(نمره چهار) به بررسی سطح توانمندی اخلاقی و قانونی پرستاران در بحران و بلایا می‌پردازد. حداقل نمره صلاحیت در کل حیطه‌های این بخش 50 و حداکثر 244 است و کسب نمره بالای میانگین نشان‌دهنده مطلوب بودن سطح صلاحیت پرستاران در پاسخ به بلایا است. روایی و پایایی این پرسشنامه توسط علی‌اکبری و همکاران در سال 1392 بررسی شده است. برای ارزیابی روایی محتوای این آزمون، شاخص روایی محتوا استفاده شده که میزان آن 93/0 گزارش گردیده است و پایایی آن نیز با روش تعیین همسانی درونی با ضریب آلفا کرونباخ محاسبه ‌شده که میزان آن برای حیطه صلاحیتهای مدیریتی 919/0، برای حیطه صلاحیتهای اخلاقی و قانونی 824/0، صلاحیتهای خاص فردی 885/0 و برای حیطه صلاحیتهای تخصصی 972/0 برآورد گردیده است. پژوهشگر پس از تصویب طرح و دریافت معرفی نامه به محیط پژوهش مراجعه نمود و پس از کسب اجازه هدف خود را از انجام پژوهش بیان کرد. سپس لیست اسامی دانشجویان واجد شرایط را دریافت و پس از صحبت درباره اهداف مطالعه افراد واجد شرایط که متمایل به شرکت در مطالعه باشند را انتخاب و بصورت تخصیص تصادفی در دو گروه آزمون و کنترل وارد نمود. قبل از انجام مداخله پیش آزمون از کلیه نمونه ها بعمل آمد. پس از اجرای مداخلات اطلاعات مرحله دوم جمع آوری و پرسشنامه های تکمیل شده را وارد نرم افزار آماری SPSS نموده و تجزیه و تحلیلهای آماری مربوطه را انجام داد. نحوه اجرای مداخله: کارگاه آموزشی یک روزه و مانور دورمیزی انجام شد. رئوس مطالب شامل 1- مفاهیم و معانی ویژه مرتبط با بلایا و اثرات بلایا بر سلامت 2- مدیریت بلایا و مراحل مدیریت بلایا 3- بررسی مخاطرات و آسیب پذیری های احتمالی 4- مراحل برنامه ریزی در بلایا و 5- تریاژ بود. یافته ها یافته‌های پژوهش یافته‌های پژوهش در خصوص ویژگی‌های دموگرافیک نمونه‌های مورد مطالعه نشان داد که از 50 نفر شرکت‌کننده در مطالعه که 25 نفر در گروه کنترل و 25 نفر در گروه آزمون قرار گرفتند، از نظر جنس اکثرا زن 15 نفر(%60) در گروه کنترل، از نظر وضعیت تأهل اکثرا مجرد 21 نفر(‌‌%84) در گروه آزمون، از نظر سابقه شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با بلایا اکثرا 18 نفر(%74) دارای سابقه شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با بلایا در گروه کنترل، از نظر سابقه شرکت در مانور اکثرا 17 نفر(%68) فاقد سابقه شرکت در مانور در گروه کنترل و از نظر سابقه شرکت در بلای اکثرا 24 نفر(%96) فاقد سابقه شرکت در بلایا در گروه کنترل بودند. برنامه آموزشی آمادگی مقابله با بحران براساس مدل گامهای کلی برنامه ریزی هاردن در پنج مرحله طراحی شد. بر اساس تحلیل به دست آمده، نیازهای آموزشی مشخص گردید. اهداف درسی نیز تدوین گردید و محتوای برنامه طوری تنظیم شد که دانشجو پس از دریافت آن بتواند به آن هدف ها دست یابد و درنهایت نتایج ارزشیابی نشان داد که قبل از مداخله میـانـگین و انحـراف معیـار کلی صلاحیت شرکت کنندگان در پاسخ به بلایا در گروه کنترل برابر با 27 /35 ± 58/121 و در گروه مداخله برابر با 29/19±16/121بود که در هر دو گروه در سطح ضعیف گزارش شد و بلافاصله بعد از مداخله میانگین و انحراف معیار کلی صلاحیت شرکت کنندگان در پاسخ به بلایا در گروه مداخله برابر 57/51±11/137و در گروه کنترل برابر 32/21±31/123بود که در گروه آزمون بین میانگین نمره صلاحیت پس از آزمون و پیش از آزمون تفاوت معنی داری وجود داشت .( p < 0.001) در گروه کنترل میانگین نمره صلاحیت پس از آزمون از پیش از آزمون بیشتر بود اما ارتباط معنی داری یافت نشد(p > 0.001 ). پس در نتیجه برنامه آموزشی در افزایش صلاحیت شرکت کنندگان موثر بوده است. بحث و نتیجه گیری با توجه به اینکه کشور ایران جزء کشورهایی است که وقوع بحران های طبیعی در آن زیاد است و پرستاران نیز به عنوان یکی از اعضای تیم پزشکی بایستی از صلاحیت لازم جهت ایفای نقش در پاسخ به بحران برخوردار باشند. یافته های حاصل از این پژوهش حاکی از تاثیر موثر برنامه های آموزشی در ارتقا صلاحیت دانشجویان بود . با توجه به اینکه این برنامه درسی با در نظر گرفتن دو عنصر مهم اهداف و محتوا در برنامه درسی آموزش پرستاران، جنبه های مختلف و جامع توانمند سازی پرستاران در زمینه بحران را به ویژه جنبه عملی و مهارتی را مورد توجه قرار داده است لذا پیشنهاد می شود محتوای این برنامه در دوره آموزشی دانشجویان کارشناسی و دوره آموزش ضمن خدمت پرستاران مورد استفاده قرار گیرد

خلاصه نتایج حاصله

افته‌های پژوهش یافته‌های پژوهش در خصوص ویژگی‌های دموگرافیک نمونه‌های مورد مطالعه نشان داد که از 50 نفر شرکت‌کننده در مطالعه که 25 نفر در گروه کنترل و 25 نفر در گروه آزمون قرار گرفتند، از نظر جنس اکثرا زن 15 نفر(%60) در گروه کنترل، از نظر وضعیت تأهل اکثرا مجرد 21 نفر(‌‌%84) در گروه آزمون، از نظر سابقه شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با بلایا اکثرا 18 نفر(%74) دارای سابقه شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با بلایا در گروه کنترل، از نظر سابقه شرکت در مانور اکثرا 17 نفر(%68) فاقد سابقه شرکت در مانور در گروه کنترل و از نظر سابقه شرکت در بلای اکثرا 24 نفر(%96) فاقد سابقه شرکت در بلایا در گروه کنترل بودند. برنامه آموزشی آمادگی مقابله با بحران براساس مدل گامهای کلی برنامه ریزی هاردن در پنج مرحله طراحی شد. بر اساس تحلیل به دست آمده، نیازهای آموزشی مشخص گردید. اهداف درسی نیز تدوین گردید و محتوای برنامه طوری تنظیم شد که دانشجو پس از دریافت آن بتواند به آن هدف ها دست یابد و درنهایت نتایج ارزشیابی نشان داد که قبل از مداخله میـانـگین و انحـراف معیـار کلی صلاحیت شرکت کنندگان در پاسخ به بلایا در گروه کنترل برابر با 27 /35 ± 58/121 و در گروه مداخله برابر با 29/19±16/121بود که در هر دو گروه در سطح ضعیف گزارش شد و بلافاصله بعد از مداخله میانگین و انحراف معیار کلی صلاحیت شرکت کنندگان در پاسخ به بلایا در گروه مداخله برابر 57/51±11/137و در گروه کنترل برابر 32/21±31/123بود که در گروه آزمون بین میانگین نمره صلاحیت پس از آزمون و پیش از آزمون تفاوت معنی داری وجود داشت .( p < 0.001) در گروه کنترل میانگین نمره صلاحیت پس از آزمون از پیش از آزمون بیشتر بود اما ارتباط معنی داری یافت نشد(p > 0.001 ). پس در نتیجه برنامه آموزشی در افزایش صلاحیت شرکت کنندگان موثر بوده است.

فایل های پژوهش