پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

پاتوژن های در حال ظهور و تجدید حیات چالش‌های جهانی برای سلامت عمومی هستند(1). ویروس‌های کروناویروس به‌طور گسترده بین انسان‌ها ، سایر پستانداران و پرندگان توزیع‌شده و باعث بیماری‌های تنفسی ، روده‌ای ، کبدی و عصبی می‌شوند(2). شش گونه کروناویروس عامل بیماری انسان شناخته‌شده‌اند. چهار ویروس E29 ،OC43،NL63 ، HKU-1 به‌عنوان شایع‌ترین ویروس‌های این گروه هستند و معمولاً علائم سرماخوردگی را در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف ایجاد می‌کنند(3-6). دوسویه دیگر،سندرم شدید تنفسی حاد کروناویروس (SARS-CoV) و سندرم تنفسی خاورمیانه ویروس کرونا (MERS-CoV) که از منشأ مشترک حیوانات هستند و گاهی با بیماری‌های کشنده در انسان همراه هستند، را ایجاد می‌کنند(7). کروناویروس SARS عامل بیماری‌های شدید سندرم تنفسی حاد در سال‌های 2002 و 2003 در استان گوانگدونگ ، چین بود(8). کرونا ویروس MERS نیز عامل بیماری‌های شدید تنفسی در سال 2012 در خاورمیانه بود(9). با توجه به شیوع زیاد و توزیع گسترده ویروس‌های کرونا ، تنوع ژنتیکی زیاد و ترکیب مجدد و مکرر ژنوم آن‌ها و افزایش تماس انسان با حیوان، احتمالاً ویروس‌های جدید به‌صورت دوره‌ای در انسان ظاهر می‌شوند(10-13). در ابتدا ، SARS-CoV-2 فقط در چین گزارش شد و اولین موارد مربوط به یک منطقه کوچک از بازار غذاهای دریایی چین در ووهان ، استان هوبئی (دسامبر 2019) بود(14) . بااین‌حال ، ویروس به‌سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. حدود شش هفته بعد ، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که عفونت ناشی از این عامل بیماری‌زا تهدیدی برای سلامت عمومی جهانی است(15) در حال حاضر ، همه‌گیری SARS-CoV-2 همه جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سازمان‌های سلامت عمومی را به چالش کشیده است(16). در اواخر دسامبر 2019 ، چندین مرکز بهداشت محلی گروهی از بیماران مبتلابه ذات‌الریه را به علت نامعلوم گزارش کردند که ازنظر اپیدمیولوژیکی با بازار عمده‌فروشی غذاها و حیوانات دریایی در ووهان ، استان هوبئی ، چین مرتبط بودند(14). در 31 دسامبر 2019 ، مرکز بیماری‌های کنترل و پیشگیری چین (CDC چین) یک تیم واکنش سریع را برای همراهی مقامات بهداشتی استان هوبی و شهر ووهان و انجام تحقیقات اپیدمیولوژیک و علت شناسی بیماری اعزام کرد. در این بررسی‌ها مشخص شد که بیماری تا اواسط فوریه 2020 یک‌روند فزاینده واضح دارد. سپس ، تعداد موارد جدید روزانه کاهش یافت(14). در حال حاضر(27 آگوست 2021) در سطح جهان تعداد 214468601 مورد تائید شده بیماری و 4470969 مورد مرگ‌ومیر گزارش‌شده است، براین اساس نسبت کشندگی مورد(case fatality rate ) بیماری برابر با 08/2 % می‌باشد. از این تعداد 64/38 % از آمریکا، 1/30% از اروپا، 19% از آسیای جنوب شرقی ، 7/6 % از شرق مدیترانه، 90/2 % از پاسیفیک غربی و 60/2 % از آفریقا گزارش‌شده است، به همین ترتیب 71/46 % مرگ‌ومیر از آمریکا، 26/28 % از اروپا، 25/14 % از جنوب شرقی آسیا، 86/5% از مدیترانه شرقی ، 3% از آفریقا و 93/1 % از پاسیفیک غربی گزارش‌شده است. براین اساس میزان کشندگی بیماری تاکنون در قاره آمریکا 5/2 % ، در اروپا 2% ، در جنوب شرقی آسیا 55/1 % ، در مدیترانه شرقی 82/1 % ، در آفریقا 13/2 % و در پاسیفیک غربی 55/1 % می‌باشد. تاکنون بیشترین موارد بیماری به ترتیب از ایالات‌متحده آمریکا، هندوستان، برزیل ، روسیه، انگلیس، فرانسه، ترکیه، آرژانتین، کلمبیا و ایران گزارش‌شده است، بنابراین ایران در بین ده کشور دارای بالاترین تعداد موارد شناسایی‌شده بیماری می‌باشد(17). براین اساس انجام مطالعات اپیدمیولوژیک در موارد مبتلا و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری می‌تواند در درک صحیح از شرایط موجود بسیار کمک‌کننده باشد، بنابراین مطالعه حاضر باهدف بررسی خصوصیات اپیدمیولوژیک، دموگرافیک، بالینی و آزمایشگاهی موارد ابتلا و مرگ‌ومیر محتمل و قطعی کووید 19 در استان چهارمحال و بختیاری طی سال 1398 و 1399 انجام‌شده است. روش اجرا رویکرد: 1.3. نوع مطالعه: این بررسی یک مطالعه مقطعی توصیفی-تحلیلی می‌باشد. 2.3. جمعیت موردمطالعه: جامعه‌ی آماری کلیۀ موارد محتمل و قطعی مبتلابه کووید19 در سطح استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد. 3.3. حجم نمونه و روش نمونه‌گیری: در این مطالعه از نمونه‌گیری تصادفی ساده از موارد محتمل و قطعی مبتلابه بیماری کووید19 که در اثر ابتلا به این بیماری در مراکز درمانی استان چهارمحال و بختیاری بستری‌شده بودند، استفاده شد. 4.3. شرح روش انجام کار: پس از دریافت کد اخلاق از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه، مجوز اجرای طرح تحقیقاتی از آن معاونت اخذ شد و هماهنگی‌های لازم با معاونت بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام شد. این مطالعه دربرگیرنده نمونه‌ای از موارد محتمل و قطعی کووید 19 در استان چهارمحال و بختیاری در طی سال 1398 تا 1399 می‌باشد، در این مطالعه از اطلاعات پرتال سلامت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت و همچنین سامانه‌های اطلاعاتی معاونت درمان در خصوص بیماران مبتلابه کووید 19 استفاده‌شده است، پس از بستری هر فرد با علائم مشکوک به بیماری کویید 19 ، از فرد وارده نمونه PCR دریافت می‌شد، در چند ماه اول رخداد اپیدمی در سطح استان نمونه‌های دریافتی به انسیتوپاستور ارسال می‌شد و آزمایشات مربوطه در آن مرکز برای بیماران انجام می‌گردید، اما به‌مرور آزمایشگاه رفرانس تشخیص بیماری در زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد راه‌اندازی شد و بنابراین نمونه‌ها در مرکز استان مورد ارزیابی قرار می‌گرفت و افراد مراجعه‌کننده به مراکز درمانی استان ازنظر ابتلا به بیماری مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند. شیوه تشخیص بیماران : آزمایش پی سی آر کرونا (RT-qPCR)، جهت تشخیص ویروس کرونا SARS-CoV-2 یا کووید ۱۹ انجام می‌گیرد. با استفاده از آزمایش RT-PCR ماده ژنتیکی ویروس کووید ۱۹ که RNA نامیده می‌شود، در نمونه‌های دستگاه تنفسی (مانند بینی و حلق) شناسایی می‌شود. بر اساس نتایج این روش می‌توان اطلاعات دقیقی از تعداد ویروس کووید ۱۹ موجود در نمونه‌های گرفته‌شده از بیمار بدست آورد. به این دلیل نتایج حاصل از RT-PCR در تشخیص عفونت فعال کووید ۱۹ و ارزیابی شدت بیماری کرونا قابل‌اعتماد می‌باشند. علاوه بر این، با توجه به این نکته که ویروس کووید ۱۹ به‌سرعت و به‌راحتی در میان افراد انتقال می‌یابد، انجام تست مولکولی RT-PCR و تشخیص به‌موقع آلودگی فرد نقش قابل‌توجهی در جلوگیری از انتشار ویروس در میان افراد جامعه دارد. اطلاعات موجود در سامانه‌های معاونت بهداشتی و معاونت درمان: در فرم‌های معانت بهداشتی اطلاعات دموگرافیک (سن، جنس ، استان محل سکونت، شهرستان محل سکونت، تاریخ پذیرش بیمار، شغل، ملیت بیمار)، اطلاعات بالینی در خصوص بیمار از قبیل علائم بیماری همانند( وجود تب و لرز، سرفه ، تنگی نفس ، ضعف عمومی ، درد و کوفتگی ، گلودرد، آبریزش بینی ، گیجی و تحریک‌پذیری ، اسهال ، سردرد، درد مفاصل ، قرمزی ملتحمه چشم)، اطلاعاتی در خصوص بیماری‌های زمینه‌ای در فرد بیماری همانند( سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی ، سابقه دیابت، بیماری‌های کبدی ، بیماری‌های کلیوی ، بدخیمی ، بیماری‌های مزمن عصبی ، بیماری‌های مزمن ریوی ، بیماری‌های ضعف ایمنی ،)، اطلاعات اپیدمیولوژیک همانند(سابقه تماس با فرد مشکوک، سابقه تماس با حیوانات ، سابقه مسافرات، سابقه تماس با فرد مشکوک، سابقه مواجهه با فرد بیماری ) و اطلاعات تکمیلی در مورد رژیم‌های درمانی مورداستفاده در بیمار، نتیجه آزمایشگاهی تست‌های تشخیصی و تأییدی بیماری و پیامد بیماری می‌باشد. ابزار گردآوری داده‌ها: این اطلاعات به‌صورت روزانه توسط پرستاران و یا کارکنان بیمارستانی شاغل در بیمارستان بر اساس فرمهای بررسی انفرادی موارد بیماری و همچنین پرونده پزشکی بیماران تکمیل می‌شود، ازآنجایی‌که این سامانه‌های در کل کشور مورداستفاده قرار می‌گیرند، این امکان وجود دارد که اطلاعات موارد بیماری به‌صورت کلی و قابل‌مقایسه با مطالعات انجام‌شده در سایر نقاط کشور مورداستفاده قرار کیرند. 7.3. روش تجزیه تحلیل داده‌ها: جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌های مطالعه از نرم‌افزار SPSS26 و stata 14 استفاده شد. از روش‌های آماری توصیفی همانند میانگین، میانه ، انحراف معیار ، حداقل و حداکثر و دامنه جهت توصیف متغیرهای کیفی استفاده شد. همچنین در مرحله تحلیلی از آزمون تی مستقل جهت مقایسه میانگین سنی در بین مردان وزنان، افراد زنده مانده و فوت‌شده و همچنین مقایسه میانگین سنی بین افراد با تشخیص محتمل و قطعی کووید 19 استفاده شد. جهت بررسی ارتباط متغیرهای کیفی از آزمون کایسکویر استفاده شد. در مواردی که حد مورد انتظار در هر یک از خانه‌های جدول کمتر از 5 بود از آزمون دقیق فیشر استفاده شد. سطح معنی‌داری در کلیه آزمون‌های مورداستفاده در مطالعه 05/0 در نظر گرفته‌شده است. 8.3. محدودیت‌های پژوهش: یکی از محدودیت‌های اساسی این مطالعه در نظرگیری موارد بستری در مراکز درمانی می‌باشد، به‌گونه‌ای که مواردی از بیماری که دارای بیماری خفیف‌تری بوده‌اند و نیازی به بستری در بیمارستان نداشته‌اند به مطالعه وارد نشده‌اند، طبیعتاً این مشکل منجر به ایجاد تورش انتخاب خواهد شد به‌گونه‌ای که موارد موردمطالعه یک نمونه گویایی از کل موارد مبتلابه بیماری در سطح جامعه نمی‌باشند و بنابراین قابلیت تعمیم نتایج مطالعه کاهش می‌یابد، بااین‌وجود می‌توان بیان کرد که نتایج مطالعه حاضر قابلیت تعمیم به بیماران بستری در مراکز درمان را دارد. یافته ها یافته‌ها (Results): خصوصیات دموگرافیک و جمعیت شناختی بیماران بستری در بیمارستان و موارد فوت‌شده به‌طورکلی این مطالعه 1136 مورد محتمل و قطعی ابتلا به کووید 19 طی سال 1398 و 1399 در استان چهارمحال و بختیاری را در برگرفته است، از این تعداد 439 بیمار(64/38 %) با تشخیص محتمل و 697 بیمار(35/61 %) با تشخیص قطعی شناسایی شدند. از این تعداد 607 نفر (4/53 % ) مرد و 529 نفر(6/46 % ) زن بودند. همچنین 1135 مورد(9/99 % ) ایرانی و تنها یک نفر(1/0%) افغانی بود. میانگین سنی در کل بیماران برابر با 17/22 ± 71/52 سال با دامنه 2 ماه تا 105 ساله می‌باشند. همچنین میانگین سنی در افراد محتمل برابر با 77/23 ± 49 سال و در افراد قطعی برابر با 79/20 ± 05/55 سال می‌باشد(001/0 ≥ P.value). میانگین سنی در مردان برابر با 99/21 ± 41/53 سال و در زنان برابر با 34/22 ± 12/52 سال بود که این اختلاف ازنظر آماری معنی‌دار نبود (328/0 = P.value). در بررسی میانگین سنی در بین افراد بر اساس پیامد بیماری مشاهده شد که میانگین سنی در افراد فوت‌شده برابر با 90/19 ± 2/70 و در افراد زنده مانده برابر با 41/21 ± 37/50 می‌باشد که این اختلاف ازنظر آماری معنی‌دار بود(001/0 ≥ P.value). همچنین ازنظر علائم بالینی مشاهده شد که 797 مورد(2/70 % ) از بیماران دارای تب و لرز، 707 مورد(1/62 % ) دارای سرفه، 707 مورد (2/62%) دارای تنگی نفس ، 349 مورد(7/30 %) دارای ضعف عمومی ، 257 مورد(6/22 %) دارای درد و کوفتگی ، 46 مورد(4%) دارای گیجی و تحریک‌پذیری ، 200 مورد (6/17 % ) دارای گلودرد، 52 مورد(6/4%) دارای آبریزش از بینی ، 46 مورد(4%) دارای اسهال می‌باشند. سایر علائم بالینی ، دموگرافیک و بیماری‌های زمینه‌ای بیماران در جدول شماره 1تا 3 قابل‌مشاهده است. در مقایسه با افراد بهبودیافته، نسبت بیشتری از افراد فوت‌شده دارای تنگی نفس ، ضعف عمومی ، گیجی و تحریک‌پذیری، آبریزش از بینی ، درد قفسه صدری ،سمع غیرطبیعی ریه ، یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه،بیماری‌های قلبی و عروقی ، دیابت ، بیماری‌های مزمن کبدی، بیماری‌های مزمن ریوی، بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های مزمن عصبی ،بدخیمی، دارای سابقه تماس با حیوانات، نیازمند دریافت تهویه مکانیکی و مسن‌تر می‌باشند(جدول 1 -3). همچنین نسبت کشندگی بیمارستانی بیماری در طی دوره مذکور برابر با 8/11 % می‌باشد، این نسبت در بیماران با سن کمتر از 50 سال برابر با 7/3 % ، در افراد 1/50 تا 75 سال برابر با 4/11 % و در افراد بیش از 75 سال برابر با 6/34 % می‌باشد. جدول شماره 1: خصوصیات دموگرافیک موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 982/0 (100) 1 0 1 افغانی ملیت (2/88) 1001 (8/11) 134 1135 ایرانی 854/0 (4/88) 466 (6/11) 61 527 زن جنس (88) 536 (12) 73 609 مرد 995/0 (3/89)25 (7/10) 3 28 خارج از استان استان محل سکونت (2/88) 977 (8/11) 131 1108 چهارمحال و بختیاری 001/0 (71) 22 (29) 9 31 اردل شهرستان محل سکونت (5/82) 127 (5/17) 27 154 بروجن (90) 27 (10) 3 30 بن (6/82)19 (4/17) 4 23 سامان (88/88) 366 (2/11) 46 412 شهرکرد (6/84) 137 (4/15) 25 162 فارسان (3/92) 36 (7/7)3 39 کوهرنگ (87) 40 (13) 6 46 کیار (2/96) 203 (8/3) 8 211 لردگان (3/89) 25 (7/10) 3 28 خارج از استان 714/0 (8/90) 1081 (2/9) 109 1190 خیر دانش آموز یا دانشجو (5/95) 21 (5/4) 1 22 بلی 006/0 (3/87) 915 (7/12) 133 1048 خیر کارکنان بهداشتی و درمانی (7/96) 87 (3/3) 3 90 بلی 988/0 (4/88) 996 (6/11) 131 1127 خیر مشاغل در تماس با حیوانات (100) 6 0 6 بلی 001/0 41/21 ±37/50 9/19 ±2/70 18/22 ±7/52 سال سن در بررسی ارتباط بین خصوصیات دموگرافیک بیماران موردمطالعه ، بین شاغل بودن در سیستم‌های بهداشتی و درمانی و شهرستان محل سکونت با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد، بعلاوه میانگین سنی افراد فوت‌شده به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد زنده مانده می‌باشد (جدول شماره 1). در بررسی ارتباط بین خصوصیات بالینی بیماران موردمطالعه، بین داشتن سرفه، ضعف عمومی، اسهال، سردرد، در مفاصل، سمع غیرطبیعی ریه، یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه، سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی، سابقه بیماری‌های مزمن عصبی و ریوی و دریافت تهویه مکانیکی با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد(جدول شماره 2). جدول شماره 2: خصوصیات بالینی موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 688/0 (6/87) 297 (4/12) 42 339 ندارد تب و لرز (5/88) 705 (5/11) 92 797 دارد 001/0 (84) 362 (16% ) 69 431 ندارد سرفه (8/90) 640 (2/9) 65 705 دارد 219/0 (8/89) 385 (2/10) 44 429 ندارد تنگی نفس (3/87) 617 (7/12) 90 707 دارد 007/0 (90) 708 (10) 79 787 ندارد ضعف عمومی (3/84) 294 (7/15) 55 349 دارد 187/0 (5/87) 769 (5/12) 110 879 ندارد درد و کوفتگی (7/90) 233 (3/9) 24 257 دارد 814/0 (3/88) 962 (7/11) 128 1090 ندارد گیجی یا تحریک‌پذیری (85) 40 (15) 6 46 دارد 499/0 (2/88) 825 (8/11) 111 936 ندارد گلودرد (5/88) 177 (5/11) 23 200 دارد 661/0 (3/88) 957 (7/11) 127 1084 ندارد آبریزش بینی (6/86) 45 (4/13) 7 52 دارد 020/0 (8/87) 957 (2/12) 133 1090 ندارد اسهال (8/97) 45 (2/2) 1 46 دارد 479/0 (9/87) 878 (1/12) 121 999 ندارد تهوع و استفراغ (5/90) 124 (5/9) 13 137 دارد 001/0 (9/87) 803 (1/12) 111 914 ندارد سردرد (7/89) 199 (3/10) 23 222 دارد 495/0 (5/88) 874 (5/11) 114 988 ندارد درد قفسه صدری (5/86) 128 (5/13) 20 148 دارد 881/0 (2/88) 954 (8/11) 128 1082 ندارد دل‌درد (9/88) 48 (1/11) 6 54 دارد 017/0 (89) 930 (11) 116 1046 ندارد درد مفاصل (80) 72 (20) 18 90 دارد 003/0 (7/88) 991 (3/11) 127 1118 ندارد سمع غیرطبیعی ریه - رال – ویز (61) 11 (39) 7 18 دارد 001/0 (90) 836 (10) 93 929 ندارد یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه (2/80) 166 (8/19) 41 207 دارد 467/0 (3/88) 998 (7/11) 133 1131 ندارد تشنج (80) 4 (20) 1 5 دارد 314/0 (3/88) 1000 (7/11) 133 1133 ندارد کما (67) 2 (33) 1 3 دارد 617/0 (1/88) 992 (9/11) 134 1126 خیر حاملگی (100) 10 0 10 بلی 001/0 (6/90) 800 (4/9) 83 883 ندارد قلبی عروقی (9/79) 202 (1/20) 51 253 دارد 063/0 (7/83) 869 (3/16) 108 977 ندارد دیابت (7/83)133 (3/16) 26 159 دارد 314/0 (3/88) 1000 (7/11) 133 1133 ندارد بیماری کبدی (67) 2 (33) 1 3 دارد 227/0 (5/88) 966 (5/11) 126 1092 ندارد بیماری کلیوی (9/81) 36 (1/18) 8 44 دارد 010/0 (6/88) 983 (4/11) 126 1109 ندارد بیماری مزمن عصبی (3/70) 19 (6/29) 8 27 دارد 003/0 (2/89) 927 (8/10) 113 1040 ندارد بیماری مزمن ریوی (2/78) 75 (8/21) 21 96 دارد 190/0 (4/88) 983 (6/11) 129 1112 ندارد بدخیمی (2/79) 19 (8/20) 5 24 دارد 999/0 (2/88 999 (8/11) 134 1131 ندارد بیماری ضعیف ایمنی (100) 3 0 3 دارد 211/0 3/3±69/3 51/5±11/3 62/4 ±37/3 میانگین فاصله زمانی بین رخداد علائم تا پذیرش در بیمارستان - 89/8±72/6 - 88/8 ±72/6 پذیرش تا ترخیص 001/0 (6/77) 90 (4/22) 26 116 بله درمان تهویه مکانیکی (4/89) 912 (6/10) 108 1020 خیر در بررسی ارتباط بین خصوصیات اپیدمیولوژیک و آزمایشگاهی بیماران موردمطالعه، سابقه تماس با حیوانات، تماس طی 14 روز قبل با فرد بیمار تنفسی، تماس با فرد بیمار در خانه، تماس با بیمار در محل کار و تماس با حیوانات با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد(جدول شماره 3). جدول شماره 3: خصوصیات اپیدمیولوژیک موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 009/0 (8/88) 966 (2/11) 122 1088 ندارد تماس با حیوانات (75) 36 (25) 12 48 دارد 513/0 (88) 912 (12) 125 1037 ندارد مراجعه 14 روز قبل به مراکز درمانی یا بیمارستان (91) 90 (9) 9 99 دارد 005/0 (3/87) 928 (7/12) 135 1060 ندارد تماس نزدیک 14 روز قبل با فرد بیمار تنفسی (3/97) 74 (6/2) 2 76 دارد 789/0 (88) 971 (12) 132 1102 ندارد تماس نزدیک با بیمار تنفسی در مراکز درمانی (2/91) 31 (8/8) 3 34 دارد 036/0 (88) 954 (12) 131 1087 ندارد تماس با بیمار تنفسی در خانواده (98) 48 (2) 1 49 دارد 035/0 (8/87) 957 (2/12) 133 1090 ندارد تماس با بیمار تنفسی در محل کار (8/97) 45 (2/2) 1 46 دارد 014/0 (8/88) 966 (2/12) 133 1088 ندارد تماس با حیوان (75) 36 (25) 12 48 دارد 985/0 (5/71) 5 (5/28) 2 7 دامپروری محل تماس با حیوان (2/73) 30 (8/26) 11 41 منزل 988/0 (4/88) 996 (6/11) 131 1130 خیر مشاغل در تماس با حیوانات (100) 6 0 6 بلی در بررسی ارتباط بین خصوصیات آزمایشگاهی بیماران موردمطالعه، از قبیل تعریف مورد(محتمل و قطعی)،نیاز به نمونه گیری مجدد،نتیجه تست غربالگری و علت نمونه گیری مجدد با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد، با این وجود بین نتیجه تست تاییدی و پیامد بیماری ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد(جدول شماره 4). جدول شماره 4: خصوصیات آزمایشگاهی موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 501/0 (7/88) 846 (3/11) 108 954 سواپ حلق، بینی تعریف مورد بیماری (9/88) 8 (1/11) 1 9 سواپ حلق (5/85) 148 (5/14) 25 173 سواپ بینی 685/0 (5/84) 53 (9/15) 10 63 ندارد نیاز به نمونه گیری مجدد (86) 166 (14) 27 193 دارد 047/0 (7/90) 398 (3/9) 41 439 منفی نتیجه تست تاییدی (7/86) 604 (3/13) 93 697 مثبت 134/0 (5/90) 411 (5/9) 43 454 منفی نتیجه تست غربالگری (6/86) 575 (4/13) 89 664 مثبت (9/88) 16 (1/11) 2 18 نیاز به بررسی بیشتر 734/0 (7/88) 836 (3/11) 107 943 نامعلوم علت نمونه گیری مجدد (1/86) 136 (9/13) 22 158 درخواست پزشک بیمارستان (100) 1 0 1 عدم انطباق نمونه (3/85) 29 (7/14) 5 34 نیاز به بررسی بیشتر - (2/88) 1002 (8/11) 134 1136 RT-PCR نوع آزمایش بحث و نتیجه گیری مطالعه حاضر، باهدف بررسی خصوصیات اپیدمیولوژیک، دموگرافیک، بالینی و آزمایشگاهی موارد بستری و مرگ‌ومیر محتمل و قطعی کووید 19 در سطح استان چهارمحال و بختیاری در سال 1399 – 1398 انجام‌شده است، در مطالعه حاضر بیشتر بیماران را مردان تشکیل می‌دادند، میانگین سنی در کل بیماران برابر با 17/22 ± 71/52 سال می‌باشد، میانگین سنی در افراد محتمل( 77/23 ± 49) به‌طور معنی‌داری کمتر از موارد قطعی ( 79/20 ± 05/55) می‌باشد(001/0 ≥ P.value). همچنین میانگین سنی در افراد فوت‌شده ( 90/19 ± 2/70) به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد زنده مانده ( 41/21 ± 37/50) می‌باشد (001/0 ≥ P.value). تب و لرز، سرفه و تنگی نفس به ترتیب شایع‌ترین علائم بالینی در موارد محتمل و قطعی بستری در بیمارستان می‌باشند. در مقایسه با افراد بهبودیافته، نسبت بیشتری از افراد فوت‌شده دارای تنگی نفس ، ضعف عمومی ، گیجی و تحریک‌پذیری، آبریزش از بینی ، درد قفسه صدری ،سمع غیرطبیعی، یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه،بیماری‌های قلبی و عروقی ، دیابت ، بیماری‌های مزمن کبدی، بیماری‌های مزمن ریوی، بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های مزمن عصبی ،بدخیمی، دارای سابقه تماس با حیوانات و دریافت تهویه مکانیکی می‌باشند. نتایج مطالعه حاضر توسط مطالعات دیگری، که در این زمینه انجام‌شده است نیز تائید می‌شود، به‌گونه‌ای که در مطالعه‌ای که توسط دانیال قاسمی و همکاران در بیمارستان بقیه‌الله (عج) تهران انجام شد، نیز مشاهده شد که نسبت بیشتری از افراد مبتلا و فوت‌شده را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین تنگی نفس، تب ، سرفه به ترتیب شایع‌ترین تظاهرات بالینی در افراد فوت‌شده را تشکیل می‌دادند(18). در مطالعه دیگری که توسط مریم نیکپور و همکاران به‌صورت همگروهی انجام‌شده است نیز تب، سرفه و درد عضلانی به ترتیب شایع‌ترین علائم بالینی در زنان باردار مبتلابه بیماری را تشکیل می‌دادند(19). در مطالعه‌ای که توسط محسن کاظمی نیا با عنوان " تب و سرفه دو عامل مهم در شناسایی بیماران مبتلابه کووید-19 " به‌صورت مرور نظام‌مند و متاآنالیز انجام شد، بیان‌شده است که یکی از مهم‌ترین علائم بالینی در بیماران مبتلابه کووید-19 تب و سرفه می‌باشد(20). در مطالعه حاضر، میانگین سنی در افراد فوت‌شده بیش از افراد بهبودیافته می‌باشد، نتایج مشابه ای نیز در مطالعه زهرا جنت علیپور و همکاران و مطالعه دانیال قاسمی و همکاران مشاهده‌شده است (18, 22). به‌طور به همین نحو در مطالعه محمدرضا میر جلیلی و همکاران در یزد مشاهده شد که افزایش یک سال سن، شانس مرگ در بیماران مبتلا را 7/2 درصد افزایش می¬دهد(24).در مطالعه حاضر از کل موارد بستری در بیمارستان(موارد محتمل و قطعی بیماری) 8/11% در اثر ابتلا به بیماری فوت نموده‌اند. در مطالعه‌ای که توسط شهربانو طالبی در سبزوار انجام شد نیز میزان کشندگی بیمارستانی بیماری برابر با 14% ذکرشده است(23). بنابراین نتایج مشاهده‌شده در این مطالعه توسط سایر مطالعات تائید می‌گردد. بنابراین به‌طورکلی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که بیماری کووید 19 به‌عنوان یک پاندمی جهانی، در استان چهارمحال و بختیاری نیز باعث افزایش تعداد مراجعات به بیمارستان، بستری در بیمارستان و مرگ‌ومیر همراه است، شایع‌ترین علامت بالینی در افراد بیمار را تب و لرز، سرفه و تنگی نفس تشکیل می‌دهد. همچنین افراد فوت‌شده به‌طور متوسط حدود 20 سال بزرگ‌تر از افراد بهبودیافته می‌باشند. براین اساس افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای به‌طور ویژه‌ای باید در اولویت برنامه‌های پیشگیری و درمانی از قبیل واکسیناسیون قرار گیرند، چون نسبت کشندگی بیماری در این افراد به‌طور مضاعفی بیش از سایر گروه‌ها می‌باشد. 5. پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی (Further Research): پیشنهاد می‌شود در آینده مطالعاتی با طراحی مورد-شاهدی و یا همگروهی درزمینه بررسی نقش پیشگویی‌کنندگی فاکتورهای بالینی، دموگرافیک و آزمایشگاهی بر روی بقا بیماران و یا عوامل مؤثر بر تأخیر در مراجعه بیماران برای دریافت خدمات درمانی انجام گردد، چون این‌گونه از مطالعات نیز می‌توانند اطلاعات مفید و کاربردی در خصوص عواملی که بر روی تأخیر و مراجعه دیرهنگام بیماران مؤثر می‌باشند، ارائه نمایند.

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها یافته‌ها (Results): خصوصیات دموگرافیک و جمعیت شناختی بیماران بستری در بیمارستان و موارد فوت‌شده به‌طورکلی این مطالعه 1136 مورد محتمل و قطعی ابتلا به کووید 19 طی سال 1398 و 1399 در استان چهارمحال و بختیاری را در برگرفته است، از این تعداد 439 بیمار(64/38 %) با تشخیص محتمل و 697 بیمار(35/61 %) با تشخیص قطعی شناسایی شدند. از این تعداد 607 نفر (4/53 % ) مرد و 529 نفر(6/46 % ) زن بودند. همچنین 1135 مورد(9/99 % ) ایرانی و تنها یک نفر(1/0%) افغانی بود. میانگین سنی در کل بیماران برابر با 17/22 ± 71/52 سال با دامنه 2 ماه تا 105 ساله می‌باشند. همچنین میانگین سنی در افراد محتمل برابر با 77/23 ± 49 سال و در افراد قطعی برابر با 79/20 ± 05/55 سال می‌باشد(001/0 ≥ P.value). میانگین سنی در مردان برابر با 99/21 ± 41/53 سال و در زنان برابر با 34/22 ± 12/52 سال بود که این اختلاف ازنظر آماری معنی‌دار نبود (328/0 = P.value). در بررسی میانگین سنی در بین افراد بر اساس پیامد بیماری مشاهده شد که میانگین سنی در افراد فوت‌شده برابر با 90/19 ± 2/70 و در افراد زنده مانده برابر با 41/21 ± 37/50 می‌باشد که این اختلاف ازنظر آماری معنی‌دار بود(001/0 ≥ P.value). همچنین ازنظر علائم بالینی مشاهده شد که 797 مورد(2/70 % ) از بیماران دارای تب و لرز، 707 مورد(1/62 % ) دارای سرفه، 707 مورد (2/62%) دارای تنگی نفس ، 349 مورد(7/30 %) دارای ضعف عمومی ، 257 مورد(6/22 %) دارای درد و کوفتگی ، 46 مورد(4%) دارای گیجی و تحریک‌پذیری ، 200 مورد (6/17 % ) دارای گلودرد، 52 مورد(6/4%) دارای آبریزش از بینی ، 46 مورد(4%) دارای اسهال می‌باشند. سایر علائم بالینی ، دموگرافیک و بیماری‌های زمینه‌ای بیماران در جدول شماره 1تا 3 قابل‌مشاهده است. در مقایسه با افراد بهبودیافته، نسبت بیشتری از افراد فوت‌شده دارای تنگی نفس ، ضعف عمومی ، گیجی و تحریک‌پذیری، آبریزش از بینی ، درد قفسه صدری ،سمع غیرطبیعی ریه ، یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه،بیماری‌های قلبی و عروقی ، دیابت ، بیماری‌های مزمن کبدی، بیماری‌های مزمن ریوی، بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های مزمن عصبی ،بدخیمی، دارای سابقه تماس با حیوانات، نیازمند دریافت تهویه مکانیکی و مسن‌تر می‌باشند(جدول 1 -3). همچنین نسبت کشندگی بیمارستانی بیماری در طی دوره مذکور برابر با 8/11 % می‌باشد، این نسبت در بیماران با سن کمتر از 50 سال برابر با 7/3 % ، در افراد 1/50 تا 75 سال برابر با 4/11 % و در افراد بیش از 75 سال برابر با 6/34 % می‌باشد. جدول شماره 1: خصوصیات دموگرافیک موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 982/0 (100) 1 0 1 افغانی ملیت (2/88) 1001 (8/11) 134 1135 ایرانی 854/0 (4/88) 466 (6/11) 61 527 زن جنس (88) 536 (12) 73 609 مرد 995/0 (3/89)25 (7/10) 3 28 خارج از استان استان محل سکونت (2/88) 977 (8/11) 131 1108 چهارمحال و بختیاری 001/0 (71) 22 (29) 9 31 اردل شهرستان محل سکونت (5/82) 127 (5/17) 27 154 بروجن (90) 27 (10) 3 30 بن (6/82)19 (4/17) 4 23 سامان (88/88) 366 (2/11) 46 412 شهرکرد (6/84) 137 (4/15) 25 162 فارسان (3/92) 36 (7/7)3 39 کوهرنگ (87) 40 (13) 6 46 کیار (2/96) 203 (8/3) 8 211 لردگان (3/89) 25 (7/10) 3 28 خارج از استان 714/0 (8/90) 1081 (2/9) 109 1190 خیر دانش آموز یا دانشجو (5/95) 21 (5/4) 1 22 بلی 006/0 (3/87) 915 (7/12) 133 1048 خیر کارکنان بهداشتی و درمانی (7/96) 87 (3/3) 3 90 بلی 988/0 (4/88) 996 (6/11) 131 1127 خیر مشاغل در تماس با حیوانات (100) 6 0 6 بلی 001/0 41/21 ±37/50 9/19 ±2/70 18/22 ±7/52 سال سن در بررسی ارتباط بین خصوصیات دموگرافیک بیماران موردمطالعه ، بین شاغل بودن در سیستم‌های بهداشتی و درمانی و شهرستان محل سکونت با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد، بعلاوه میانگین سنی افراد فوت‌شده به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد زنده مانده می‌باشد (جدول شماره 1). در بررسی ارتباط بین خصوصیات بالینی بیماران موردمطالعه، بین داشتن سرفه، ضعف عمومی، اسهال، سردرد، در مفاصل، سمع غیرطبیعی ریه، یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه، سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی، سابقه بیماری‌های مزمن عصبی و ریوی و دریافت تهویه مکانیکی با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد(جدول شماره 2). جدول شماره 2: خصوصیات بالینی موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 688/0 (6/87) 297 (4/12) 42 339 ندارد تب و لرز (5/88) 705 (5/11) 92 797 دارد 001/0 (84) 362 (16% ) 69 431 ندارد سرفه (8/90) 640 (2/9) 65 705 دارد 219/0 (8/89) 385 (2/10) 44 429 ندارد تنگی نفس (3/87) 617 (7/12) 90 707 دارد 007/0 (90) 708 (10) 79 787 ندارد ضعف عمومی (3/84) 294 (7/15) 55 349 دارد 187/0 (5/87) 769 (5/12) 110 879 ندارد درد و کوفتگی (7/90) 233 (3/9) 24 257 دارد 814/0 (3/88) 962 (7/11) 128 1090 ندارد گیجی یا تحریک‌پذیری (85) 40 (15) 6 46 دارد 499/0 (2/88) 825 (8/11) 111 936 ندارد گلودرد (5/88) 177 (5/11) 23 200 دارد 661/0 (3/88) 957 (7/11) 127 1084 ندارد آبریزش بینی (6/86) 45 (4/13) 7 52 دارد 020/0 (8/87) 957 (2/12) 133 1090 ندارد اسهال (8/97) 45 (2/2) 1 46 دارد 479/0 (9/87) 878 (1/12) 121 999 ندارد تهوع و استفراغ (5/90) 124 (5/9) 13 137 دارد 001/0 (9/87) 803 (1/12) 111 914 ندارد سردرد (7/89) 199 (3/10) 23 222 دارد 495/0 (5/88) 874 (5/11) 114 988 ندارد درد قفسه صدری (5/86) 128 (5/13) 20 148 دارد 881/0 (2/88) 954 (8/11) 128 1082 ندارد دل‌درد (9/88) 48 (1/11) 6 54 دارد 017/0 (89) 930 (11) 116 1046 ندارد درد مفاصل (80) 72 (20) 18 90 دارد 003/0 (7/88) 991 (3/11) 127 1118 ندارد سمع غیرطبیعی ریه - رال – ویز (61) 11 (39) 7 18 دارد 001/0 (90) 836 (10) 93 929 ندارد یافته‌های غیرطبیعی رادیوگرافی سینه (2/80) 166 (8/19) 41 207 دارد 467/0 (3/88) 998 (7/11) 133 1131 ندارد تشنج (80) 4 (20) 1 5 دارد 314/0 (3/88) 1000 (7/11) 133 1133 ندارد کما (67) 2 (33) 1 3 دارد 617/0 (1/88) 992 (9/11) 134 1126 خیر حاملگی (100) 10 0 10 بلی 001/0 (6/90) 800 (4/9) 83 883 ندارد قلبی عروقی (9/79) 202 (1/20) 51 253 دارد 063/0 (7/83) 869 (3/16) 108 977 ندارد دیابت (7/83)133 (3/16) 26 159 دارد 314/0 (3/88) 1000 (7/11) 133 1133 ندارد بیماری کبدی (67) 2 (33) 1 3 دارد 227/0 (5/88) 966 (5/11) 126 1092 ندارد بیماری کلیوی (9/81) 36 (1/18) 8 44 دارد 010/0 (6/88) 983 (4/11) 126 1109 ندارد بیماری مزمن عصبی (3/70) 19 (6/29) 8 27 دارد 003/0 (2/89) 927 (8/10) 113 1040 ندارد بیماری مزمن ریوی (2/78) 75 (8/21) 21 96 دارد 190/0 (4/88) 983 (6/11) 129 1112 ندارد بدخیمی (2/79) 19 (8/20) 5 24 دارد 999/0 (2/88 999 (8/11) 134 1131 ندارد بیماری ضعیف ایمنی (100) 3 0 3 دارد 211/0 3/3±69/3 51/5±11/3 62/4 ±37/3 میانگین فاصله زمانی بین رخداد علائم تا پذیرش در بیمارستان - 89/8±72/6 - 88/8 ±72/6 پذیرش تا ترخیص 001/0 (6/77) 90 (4/22) 26 116 بله درمان تهویه مکانیکی (4/89) 912 (6/10) 108 1020 خیر در بررسی ارتباط بین خصوصیات اپیدمیولوژیک و آزمایشگاهی بیماران موردمطالعه، سابقه تماس با حیوانات، تماس طی 14 روز قبل با فرد بیمار تنفسی، تماس با فرد بیمار در خانه، تماس با بیمار در محل کار و تماس با حیوانات با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد(جدول شماره 3). جدول شماره 3: خصوصیات اپیدمیولوژیک موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 009/0 (8/88) 966 (2/11) 122 1088 ندارد تماس با حیوانات (75) 36 (25) 12 48 دارد 513/0 (88) 912 (12) 125 1037 ندارد مراجعه 14 روز قبل به مراکز درمانی یا بیمارستان (91) 90 (9) 9 99 دارد 005/0 (3/87) 928 (7/12) 135 1060 ندارد تماس نزدیک 14 روز قبل با فرد بیمار تنفسی (3/97) 74 (6/2) 2 76 دارد 789/0 (88) 971 (12) 132 1102 ندارد تماس نزدیک با بیمار تنفسی در مراکز درمانی (2/91) 31 (8/8) 3 34 دارد 036/0 (88) 954 (12) 131 1087 ندارد تماس با بیمار تنفسی در خانواده (98) 48 (2) 1 49 دارد 035/0 (8/87) 957 (2/12) 133 1090 ندارد تماس با بیمار تنفسی در محل کار (8/97) 45 (2/2) 1 46 دارد 014/0 (8/88) 966 (2/12) 133 1088 ندارد تماس با حیوان (75) 36 (25) 12 48 دارد 985/0 (5/71) 5 (5/28) 2 7 دامپروری محل تماس با حیوان (2/73) 30 (8/26) 11 41 منزل 988/0 (4/88) 996 (6/11) 131 1130 خیر مشاغل در تماس با حیوانات (100) 6 0 6 بلی در بررسی ارتباط بین خصوصیات آزمایشگاهی بیماران موردمطالعه، از قبیل تعریف مورد(محتمل و قطعی)،نیاز به نمونه گیری مجدد،نتیجه تست غربالگری و علت نمونه گیری مجدد با پیامد بیماری ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد، با این وجود بین نتیجه تست تاییدی و پیامد بیماری ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد(جدول شماره 4). جدول شماره 4: خصوصیات آزمایشگاهی موارد بستری و مرگ‌ومیر کووید 19 و ارتباط آن با پیامد بیماری p.value موارد بهبودیافته موارد مرگ‌ومیر کل موارد بستری (درصد) تعداد (درصد) تعداد (درصد) تعداد اجزاء متغیر متغیر 501/0 (7/88) 846 (3/11) 108 954 سواپ حلق، بینی تعریف مورد بیماری (9/88) 8 (1/11) 1 9 سواپ حلق (5/85) 148 (5/14) 25 173 سواپ بینی 685/0 (5/84) 53 (9/15) 10 63 ندارد نیاز به نمونه گیری مجدد (86) 166 (14) 27 193 دارد 047/0 (7/90) 398 (3/9) 41 439 منفی نتیجه تست تاییدی (7/86) 604 (3/13) 93 697 مثبت 134/0 (5/90) 411 (5/9) 43 454 منفی نتیجه تست غربالگری (6/86) 575 (4/13) 89 664 مثبت (9/88) 16 (1/11) 2 18 نیاز به بررسی بیشتر 734/0 (7/88) 836 (3/11) 107 943 نامعلوم علت نمونه گیری مجدد (1/86) 136 (9/13) 22 158 درخواست پزشک بیمارستان (100) 1 0 1 عدم انطباق نمونه (3/85) 29 (7/14) 5 34 نیاز به بررسی بیشتر - (2/88) 1002 (8/11) 134 1136 RT-PCR نوع آزمایش

فایل های پژوهش