چکیده پژوهش
مقدمه و بیان مسئله کرونا ویروس نوعی بیماری تنفسی ویروسی است واولین بار در سال 2012در عربستان سعودی شناسایی شد(1). مطالعات به طور فزاینده انتقال انسان به انسان کووید 19را از طریق قطرات ریزتنفسی یا تماس مستقیم نشان دادند .همچنین بر اساس مدارک وشواهد انتشار وشیوع فزاینده ویروس واحنمال انتقال به وسیله ناقلان بدون علامت بسیار مهمتر است وپتاسیل بالایی را برای یک بیماری همه گیر نشان می دهد(2-4). متوسط دوره کمون بیماری یعنی حد فاصل زمانی بین مواجهه شخص با ویروس عفونی تا شروع علائم در حدود 5-7 روز با دامنه 2-14 روز است(5). علامت اصلی واولیه شامل تب است ودر حدود 5 روز از آن علائم عفونت تنفسی حاد ظاهر می شودکه در صورت بی توجهی وعدم رسیدگی وارد مراحل شدید بیماری می شود(6). همچنین مطالعات نشان داده در موارد شدید بیماری درگیری دو طرفه ریه ویا نارسایی کلیه دیده می شود(7). ویروس کرونا ظاهری کروی داشته وقطر آن تقریبا 125 نانومتر است .برجسته ترین ویژگی کروناویروس ها ,زوائد اسپایکی گرز مانند یا گلبرگی شکل با طول 20 نانومتر است که از سطح ویریون بیرون زده اند(8). در سال 2019 پزشکان بیمارستانی واقع در شهر ووهان چین متوجه موارد غیر معمولی از بیماران مبتلا به پنومونی شدند .بررسی ها نشان داد منشاءبیماری از بازار غذاهای دریایی چین بوده است.پس از آن شیوع غیر معمول موارد ذات الریه گزارش شد که پس از تایید مرکز کنترل بیماریهای چین ,عامل بیماری را یک کرونا ویروس جدید به نام کووید 19 اعلام کردند(9, 10). از زمان ظهور سرایت کرونا ویروس جدید در شهر ووهان جین ,این ویروس به سرعت در سراسر چین وبسیاری از کشورهای دیگر پخش شده است وبه یک نگرانی اصلی در زمینه سلامت جهانی تبدیل شده است(11). پس از افزایش موارد ابتلاوگسترش جهانی ویروس ,سازمان بهداشت جهانی در تاریخ 30 ژانویه 2020 ,شیوع کرونا ویروس جدید را ششمین عامل وضعیت اضطراری بهداشت عمومی در سرتاسر جهان اعلام نمود(12). مطالعات نشان داده مراکز پیشگیری وکنترل بیماریها در آمریکا درابتدای شیوع بیماری در چین ,رهنمود بالینی موقتی را برای شیوع کووید19 ثبت کردند تا با کند کردن روند انتقال بتوانند اقدامات تهاجمی انجام دهند شامل :شناسایی موارد تماسها با افراد مشکوک وارزیابی آنها ونیز مراقبت از مسافران وارد شده از چین به آمریکا ,که این اقدامات جهت کند کردن انتشار بیماری وفراهم کردن زمان برای آماده سازی بهتر سیستم های بهداشتی ودرمانی بوده است(13). با توجه به نبود درمان وواکسن موثر برای کرونا ویروس جدید ,بهترین راه در شرایط حاضر اجتناب از آلودگی وجلوگیری از انتشار ان است(14). آمارها در چین نشان داده تا سن ۳۹ سالگی میزان مرگ و میر، بسیار پایین و دو دهم درصد (۰/۲%) بوده و در میان افرادی که دهه چهلم زندگی خود را سپری میکنند به چهار دهم درصد (۰/۴%) , بین افراد ۵۰ تا ۵۹ سال، یک و سه دهم درصد (1.3%), بین افراد ۶۰ تا ۶۹ سال، سه و شش دهم درصد (3.6%)و میان افراد ۷۰ تا ۷۹ سال، میزان مرگ و میر به هشت درصد (۸%) میرسد. سالمندان بالای ۸۰ سال، بیش از همه در معرض خطر ویروس جدید کرونا هستند و مرگ و میر آنها به چهارده و هشت دهم درصد (14.8%)میرسد به این ترتیب، میزان مرگ و میر بین افرادی که بیماریهای تنفسی (نارسایی تنفسی، آسم، برونشیت مزمن و...) دارند شش و سه درصد (3.6%) افزایش مییابد. این میزان حتی در بین کسانی که بیماری قلبی و عروقی (نارسایی قلبی یا سابقه سکته) دارند به ده و نیم درصد (10.۵%) و بین افراد دیابتی به هفت و سه دهم درصد (7.۳%) میرسد. پس افراد بالاتر از50 سال وافراد دارای بیماریهای زمینه ای,افراد مسن وکادر بهداشت ودرمان بیشتر در معرض خطر هستند ومرگ ومیر در آنها بیشتر است(15). مطالعات در چین نشان داده در ابتدا موارد ابتلا پایین بود اما در طول نیمه دوم ماه به دلیل مسافرت وحرکت جمعیتی ورفت وآمدهای خانوادگی به خصوص جوانانی که برای دیدن پدر ومادر خود آمده بودند به حداکثر میزان خود رسید .درنتیجه قبل از سال جدید چینی افزایش قابل توجهی در تعداد بیماران آلوده مشاهده گردید(16, 17). تحقیقات نشان داده بیماری کرونا ویروس شدیدا مسری است و بیماری در جوانان اغلب اوقات ممکن است عواقب وخیمی نداشته باشد ولی احتمال انتقال بیماری به دیگران به عنوان ناقل سالم وجود دارد . در نتیجه «عدم تجربه و دانش نا کافی جوانان » ,ریسک پذیر بودن آنها (عدم استفاده صحیح از تجهیزات حفاظتی)در «برخورد با بیماران ,عدم رعایت قرنطینه خانگی, ارتباط با افراد مسن ودر معرض خطرمی تواندعلت اصلی مرگ ومیرها باشد. چیزی که در زمان شیوع سارس در ۱۷ سال پیش مشاهده شد(18). پس ارتقای آگاهی جوانان در زمینه رفتارهای پیشگیرانه کرونا ویروس درجهت رعایت نکات بهداشتی ,رعایت قرنطینه خانگی وعدم برخورد با افراد دارای بیماریهای زمینه ای وافراد مسن وافراد بیمار بسیار مورد توجه است ودراین شرایط می توانند با انجام اقدامات پیشگیرانه هم سلامت خود وهم سلامت اطرافیان وپدر ومادرشان را تضمین کنند(19). چرا که بهداشت و سلامت قشر جوان، می تواند ضامن سلامت اطرافیان ورشد اقتصادی وبه طبع از اجزاء مهم توسعه باشد(20). تحقیقات نشان داده که آموزشهای سنتی در شرایط کنونی کارایی چندانی ندارند وبدون شناخت عوامل پیچیده وموثر در تغییر رفتار ,دستیابی به تغییر آسان نخواهد بود .بنابراین آموزش انجام رفتار پیشگیرانه با استفاده از الگوهایی که عوامل موثر در رفتار را شناسایی وتقویت می کند ضروری می باشد(21). انتخاب یک الگو برای آموزش بهداشت ,اولین گام در فرایند برنامه ریزی بهداشتی است والگوی مناسب ,برنامه را در مسیر صحیح شروع وآن را در جهت صحیح نگه می دارد .یکی از مدلهای آموزشی مطرح در آموزش بهداشت ,مدل اعتقاد بهداشتی است که مدلی جامع در جهت پیشگیری از بیماریها می باشد.این مدل شامل شش سازه:شدت درک شده ,حساسیت درک شده ,منافع وموانع درک شده وخودکارامدی وراهنمای عمل می باشد(22). مطالعات مختلفی به بررسی کاربرد این مدل در خصوص رفتارهای پیشگیری کننده پرداخته اند.مثلا مطالعه جیهونی وهمکاران در سال 2018 با عنوان مداخله آموزشی برمبنای مدل اعتقاد بهداشتی انجام شد که منجر به افزایش آگاهی ,شدت ,منافع وموانع درک شده در مورد رفتارهای پیشگیرانه از بیماری ایدز در دانش آموزان شد(23). با توجه به اینکه شیوع کووید 19 برای کلیه افراد وکارکنان بخش سلامت در سراسر جهان به یک تهدید جهانی تبدیل شده است ودانش ومعلومات در مورد این ویروس جدید محدود است وتنها اقدام موثر, پیشگیری از انتشار انسان به انسان ویروس می باشد . ونیز عدم تجربه ,آگاهی ونگرش کافی جوانان در این زمینه وعدم رعایت قرنطینه خانگی ونکات بهداشتی وحفاظتی باعث شد تا از توان بالقوه مدل اعتقاد بهداشتی در ارتقاء رفتار های پیشگیرانه در جوانان استفاده کنیم ,در نتیجه این مطالعه با هدف سنجش اثر بخشی کارایی برنامه مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی درارتقاء آگاهی جوانان متاهل 25-35 ساله تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهرکرد در انجام رفتارهای پیشگیرانه بیماری کووید 19 انجام شد. روش اجرا پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه تجربی شاهددار از نوع قبل و بعد می باشد. جامعه آماری،جوانان متاهل 25-35 ساله تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت 2و7 شهرکرد بر اساس سامانه سیب می باشد. پس از تصویب طرح و اخذ مجوز و کد اخلاق به شماره کد 2 IR.SKUMS.REC.1395.310و معرفی نامه از کمیته اخلاق و معاونت پژوهشی دانشگاه، پژوهشگر به مرکز بهداشت استان، جهت اخذ مجوز شروع مطالعه مراجعه کرد و پس از توضیح اهداف مطالعه و اخذ مجوز شروع مطالعه و پس از ارائه توضیحات لازم و اهداف مطالعه به مسئولین مرکز بهداشت و همچنین افراد مورد مطالعه و گرفتن رضایت نامه کتبی آگاهانه از آنان اقدام به نمونه گیری نمود. معیارهای قابل قبول ورود شامل: جز جمعیت تحت پوشش مرکزوثبت در سامانه سیب، داشتن رضایت جهت شرکت در مطالعه، متاهل بودن ودر گروه سنی 25-35 سال و دارای سواد دیپلم وبالاتر و معیارهای خروج نمونه ها شامل: تکمیل ناقص پرسشنامه و عدم شرکت در کانال مجازی برای دریافت منابع آموزشی بود. روش نمونه گیری به صورت تصادفی دو مرحله ای می باشد به این صورت که با توجه به وضعیت تقریبأ مشابه اقتصادی- اجتماعی در سطح شهر شهرکرد ابتدا از بین 11 مرکز خدمات جامع سلامت شهری شهر شهرکرد به صورت تصادفی ساده دو مرکز انتخاب می شوند که یکی از مراکز به تصادف برای انتخاب گروه آزمون و دیگری برای انتخاب گروه کنترل در نظر گرفته می شود. در مرحله بعد, از لیست جوانان در سامانه سیب هر مرکز به صورت تصادفی سیستماتیک تعداد70 جوان جهت ورود به مطالعه انتخاب خواهند شد که 35 نفر در گروه آزمون و 35 نفر در گروه کنترل قرار می گیرند. در این مطالعه اطلاعات از طریق پرسشنامه ای محقق ساخته جمع آوری خواهد شد. این پرسشنامه مشتمل بر 3بخش است . بخش اول مربوط به سوالات دموگرافیک که شامل سوالاتی از قبیل سن پدر و مادر ، شغل پدر و مادر و تحصیلات پدر و مادر وهمچنین میزان درآمد خانوار می باشد. بخش دوم شامل سوالاتی در خصوص متغیرهای آگاهی ، حساسیت درک شده و شدت درک شده ,موانع درک شده و راهنمای عمل می باشد. بدین صورت که در بخش آگاهی13 سوال چهار گزینه ای وجود دارد که طیف نمرات در این بخش بین( 13-0) خواهد بود. سوالات حساسیت درک شده شامل 6 سوال می باشد که به صورت طیف پنج گزینه ای لیکرت ( کاملا موافقم- موافقم- نظری ندارم – مخالفم – کاملا مخالفم) طراحی شده است ، طیف نمرات در این بخش بین) 24-0) خواهد بود .سوالات شدت درک شده 5 سوال می باشد وطیف نمرات بین (0-20) است.سوالات موانع درک شده 3 سوال می باشد وطیف نمرات بین (12-0) می باشد.سوالات راهنمای عمل 4 سوال وطیف نمرات بین (16-0 ) می باشد . بخش سوم سوالات مرتبط با رفتارهای پیشگیری کننده بود ، 3 سوال در پرسشنامه وجود دارد که به صورت( بلی و خیر) طراحی شده است و طیف نمرات بین ( 3- 0 ) خواهد بود.. برای سنجش روایی پرسشنامه از روش پانل متخصصین استفاده شد بدین شکل که پرسشنامه در اختیار 6 نفر از متخصصین رشته ارشد آموزش بهداشت ومدیریت خدمات بهداشتی قرار گرفت و مطابق با نظر آنها اصلاحات لازم در سوالات انجام شد. در مورد سنجش پایایی از روش آزمون باز آزمون استفاده شد بدین شکل که پرسشنامه در اختیار 20نفر ازجوانان که مشخصات آنها کاملا شبیه به گروه هدف مورد مطالعه بودند قرار گرفت و از آنها درخواست شد که پرسشنامه ها را تکمیل کنند . با فاصله یک هفته مجددا پرسشنامه ها در اختیار همان جوانان قرار گرفت و در نهایت پرسشنامه های تکمیل شده جمع آوری گردید و ضریب αکرونباخ برای آن محاسبه شد به طوری که برای آگاهی ضریب(./9 = α)، برای حساسیت درک شده (78/0 = α) ، شدت درک شده (72/0 = α)، خودکارآمدی درک شده(82/0 = α)، موانع درک شده (85/0 = α)، راهنمای عمل(82/0 = α) و رفتارهای پیشگیری کننده(86/0 = α) بدست آمد که نشان دهنده پایایی قابل قبول پرسشنامه می باشد. در این مطالعه با توجه به شیوع بیماری کرونا ویروس ورعایت فاصله اجتماعی, آموزش¬ها به صورت غیر حضوری برگزار شد. لیست جوانان متاهل(25-35 سال) تحت پوشش مراکز از سامانه سیب استخراج شد و از بین آنها به صورت تصادفی سیستماتیک تعداد 70 نفر را از هر مرکز انتخاب کردیم و با تشکیل دو گروه در واتساب به نام گروه مداخله وکنترل، اطلاعات کافی در زمینه پژوهش به آنها داده شد و رضایت آنها جلب می شود.سپس پرسش نامه را برای دو گروه ارسال شد. برای گروه مداخله جلسات آموزشی مجازی، بر اساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی طی یک ماه و 6جلسه برگزار شد. جلسات آموزش مجازی با تهیه فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده برگزار گردید از شرکت کنندگان درخواست شد به طور کامل منابع آموزشی را مطالعه کنند وسوالات خود را به صورت تلفنی بپرسند وبه تعداد سوالی که می فرستیم جواب دهند.مباحث مطرح شده در جلسات آموزشی شامل موارد زیر می باشد: جلسات آموزشی مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی جلسات بعد محتوا جلسه اول مقدمه پس از ارزیابی اولیه، اهدافی را که لازم است مشارکت کنندگان در مطالعه به آن دست یابد را با هم مرور کرده و در مورد ماهیت بیماری ، عوامل خطر و روش های درمانی مناسب آن، مطالب لازم ارایه شد.(ارائه از طریق فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده / مدت زمان جلسه 55 دقیقه) جلسه دوم افزایش آگاهی اهمیت بیماری کرونا ویروس وراه انتشاروانتقال ویروس در بین افراد، عامل ایحاد بیماری، دوره کمون، اقدامات محافظتی وراههای پیشگیری، اهمیت قرنطینه خانگی، نحوه صحیح شستشوی دستها آموزش های لازم داده شد.(ارائه از طریق فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده / مدت زمان جلسه 45 دقیقه) جلسه سوم تهدید درک شده(حساسیت و شدت درک شده) ارائه آمار وارقام موارد ابتلا و مرگ ومیر از ابتدای شیوع بیماری تا به امروز در استان چهارمحال بختیاری، استان های همجوار و ایران و دنیا و ارائه مطالبی در زمینه هرم سنی بیماران مبتلا و میزان مرگ و میر آنها،آموزش های لازم ارایه شد. (فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده / مدت زمان جلسه 45 دقیقه) جلسه چهارم سازه موانع درک شده راههای سرگرمی وتفریح ,معرفی ومطالعه کتابهای علمی وانجام فعالیتهایی که قبلا زمان کافی برای انجام آن نداشتند در دوران قرنطینه خانگی توصیه می شود(معرفی گروههای نقاشی ,موسیقی وهنردر شبکه های اجتماعی)، آموزش ها و مطالب کاربردی ارائه شد. (ارائه از طریق فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده / مدت زمان جلسه 50 دقیقه) جلسه پنجم سازه خود کارآمدی کلیه نکات بهداشتی وحفاظتی را که باید در شرایط کنونی انجام دهند متذکر شده و از شرکت کنندگان درخواست شد موارد بهداشتی و پیشگیری کننده را که خودشان رعایت می کنند به صورت مجازی و از طریق وات ساپ ارسال کنند. (ارائه از طریق فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده /مدت زمان جلسه 55 دقیقه، لازم به ذکر است به علت تفاوت توجیه نشدن برخی افراد آموزش و مشاوره بصورت تلفنی انجام شد) جلسه ششم راهنمایی برای عمل اطلاعات در زمینه نحوه استفاده از ماسک ودستکش ومدت زمان استفاده از ماسک ودستکش ,نحوه ضدعفونی سطوح ودستها را در اختیار انها قرار می دهیم وانتظار داریم به سوالاتی که می پرسیم جواب دهند. در سازه راهنمای عمل در رابطه با نحوه تغذیه سالم ومقوی در جهت بالا بردن سیستم ایمنی ,تغذیه در دوران سالمندی وتغذیه افراد درمعرض خطر در زمان حضور بیماری کرونا و نیز نحوه مدیریت استرس به شرکت کنندگان ارایه شد. (ارائه از طریق فیلم آموزشی و پاورپوینت صداگزاری شده / مدت زمان جلسه یک ساعت) بعد از مدت یکماه دوباره پرسشنامه برای دوگروه ارسال شد و بعد از جمع آوری داده ها و تجزیه وتحلیل با استفاده از نرم افزار SPSSورژن 20 مورد آنالیز قرار گرفت. جهت تحلیل داده ها از شاخص های مرکزی و پراکندگی و آزمونهای آماری استفاده گردید. در راستای انجام آزمونها ابتدا با استفاده ازآزمونهای آماری کولموگروف¨اسمیرنف وضعیت داده ها از نظر نرمال بودن توزیع مورد بررسی قرارگرفت(05/0p> ) سپس جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمونهای کای اسکوئر و تی مستقل استفاده شد. یافته ها نتایج این مطالعه نشان داد که اکثر شرکت کنندگان مرد (6/81٪) زن بودند و میانگین سنی آنها 95/31 سال بود. علاوه بر این ، 86.7 درصد از شرکت کنندگان متاهل بودند و بیشترین فراوانی از نظر تحصیلات مربوط به افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بودند (جدول 1). نتایج مطالعه نشان می¬دهد که ابعاد مدل اعتقاد بهداشتی(آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، خودکارآمدی درک شده و راهنمای عمل) گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی داری وجود نداشت(05/0< P)(جدول 2). این تفاوت در سنجش 1ماه پس از آزمون، بر اساس آزمون آزمون تی مستقل معنی دار بوده است (05/0> P). در مورد سازه موانع درک شده، با وجود کاهش میانگین نمره، این میزان معنی دار نبود(07/0= P) (جدول 3). در مورد متغیر رفتارهای پیشگیری کننده نتایج مطالعه نشان داد که تفاوت نمرات میانگین رفتارهای پیشگیری بین دو گروه در قبل از مداخله تفاوت معنی داری وجود نداشت(05/0< P)(جدول 2). این تفاوت در سنجش 1 ماه، بر اساس آزمون آزمون تی مستقل معنی دار بوده است (05/0> P)(جدول3). جدول1: مشخصات دموگرافیک درجوانان تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهرکرد دو گروه آزمون و شاهد گروه گروه آزمون گروه شاهد p- value جنسیت مرد (1/17)6 (2/16)5 p=0/82 زن (9/82)29 (8/81)30 وضعیت تاهل متاهل (6/88)31 (7/85)30 p=0/74 مجرد (4/11)4 (1/16)5 تحصیلات زیر دیپلم (4/11)4 (8/2)5 p=0/79 کارشناسی (9/42)15 (6/48)17 کارشناسی ارشد و بالاتر (7/45)16 (6/48)17 جدول 2 -مقایسه نمرات رفتارهای پیشگیرانه و اجزای مدل اعتقاد بهداشتی در دو گروه آزمون و شاهد درجوانان تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهرکرد قبل از مداخله اجزای مدل اعتقاد بهداشتی و گروه شاهد گروه آزمون رفتارهای پیشگیرانه گروه آزمون گروه شاهد نتیجه آزمون p-value میانگین (انحراف معیار) میانگین (انحراف معیار) آگاهی (01/3)42/9 (32/2)65/9 41/0 حساسیت درک شده (13/3)32/19 (21/3)22/20 34/0 شدت درک شده (31/2)77/16 (45/2)14/17 55/0 موانع درک شده (43/3)23/10 (11/3)16/11 32/0 خودکارآمدی درک شده (47/2)61/21 (34/3)12/20 52/0 راهنمای عمل (32/2)33/10 (52/2)88/9 41/0 رفتارهای پیشگیری (95/0)42/2 (44/0)17/2 23/0 جدول 3 -مقایسه نمرات رفتارهای پیشگیرانه و اجزای مدل اعتقاد بهداشتی در دو گروه آزمون و شاهد درجوانان تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهرکرد قبل از مداخله اجزای مدل اعتقاد بهداشتی و گروه شاهد گروه آزمون رفتارهای پیشگیرانه گروه آزمون گروه شاهد نتیجه آزمون p-value میانگین (انحراف معیار) میانگین (انحراف معیار) آگاهی (65/2)47/14 (33/2)65/9 011/0 حساسیت درک شده (66/2)81/23 (43/3)62/20 003/0 شدت درک شده (56/2)21/19 (51/2)46/17 021/0 موانع درک شده (74/2)42/9 (83/3)93/8 07/0 خودکارآمدی درک شده (87/3)65/20 (91/3)44/25 027/0 راهنمای عمل (33/2)21/14 (45/2)88/10 001/0 رفتارهای پیشگیری (71/0)94/2 (65/0)37/2 009/0 بحث و نتیجه گیری بحث بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون¬های آماری تی مستقل و کای اسکوئر تفاوت آماری معناداری در توزیع فروانی نمونه¬ها در دو گروه کنترل و آزمون از نظر مشخصات دموگرافیک جنس، میزان تحصیلات و وضعیّت تأهل واحدهای مورد پژوهش مشاهده نشده است و هر دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک توزیع همسانی داشته¬اند که این نتایج بر اساس توزیع تصادفی نمونه¬ها قابل پذیرش و مورد انتظار بوده است. با توجه به اینکه بیماری کووید 19 به یک تهدید جهانی تبدیل شده است ودانش ومعلومات در مورد این ویروس جدید محدود است وتنها اقدام موثر, پیشگیری از انتشار انسان به انسان ویروس می باشد. در این زمینه، مطالعه احمد توکلی وهمکاران در سال 2019 با عنوان کرونا ویروس جدید ,بیماری عفونی نوظهور در قرن 21 انجام شد .در این مطالعه مروری ,کلیه مقالات چاپ شده به زبان انگلیسی در زمینه کرونا ویروس جدید مورد بررسی قرار گرفتند .در نهایت 37 مقاله شرایط لازم را برای شرکت در مطالعه دارا بودند .نتایج نشان داد اپیدمی کرونا ویروس در مقایسه با کرونا ویروس قبلی گسترده تر است وقدرت سرایت بالایی دارد ودر حال حاضر با توجه به نبود درمان وواکسن موثر ,بهترین راه مقابله با این بیماری ,اجتناب از آلودگی وجلوگیری از انتشار آن با رعایت اقدامات حفاظتی می باشد(25). مطالعه chienko وهمکاران در سال 2020 با عنوان سندروم تنفسی شدید وحاد کرونا ویروس 2(SARS-cov-2 ( وبیماری کرونا ویروس –کووید 19 : اپید میولوژی وچالشها انجام شد. این مطالعه بر روی بیماران دارای علائم تنفسی حاد ایجاد شده بوسیله کرونا ویروس انجام شد .داده ها نشان داد که بیش از 37 هزار مورد تایید شده در 28 کشور موارد ابتلا به کرونا ویروس وجود داردوبیش از 99 درصد مورد ونمونه ها در چین تشخیص داده شدند .اقدامات پیشگیری وکنترل عفونت جهت پیشگیری از انتشار ویروس موثر می باشد(14). همچنین مطالعه احمد توکلی وهمکاران با عنوان کرونا ویروس سندروم تنفسی خاور میانه(مرس) درسال2016 انجام شد. مطالعه مروری که نشان داد نرخ مرگ ومیر ویروس مرس در مقایسه با ویروس سارس بیشتر است ودر افراد با بیماری زمینه ای بالاتر است .به احتمال زیاد شتر میزبان واسط این ویروس است .داروی خاصی وجود ندارد وجهت جلوگیری از انتشار این ویروس نیاز به اقدامات پیشگیرانه است(26). مطالعه لیلا دشمنگیر وهمکاران در سال 2020 یا عنوان راهبردهای کشورهای شرق آسیا در مواجهه موثر با کووید 19 ,درس آموخته هایی برای ایران انجام شد از این مطالعه در جهت ارائه راهکارها واستراتژی های کوتاه مدت ومیان مدت در مواجهه موثر با کووید 19 ومدیریت مناسب در زمان شیوع بیماری در ایران انجام گرفت . در ارتباط با هدف پژوهش مبنی بر " تعیین میانگین نمره سازه های مدل اعتقاد بهداشتی و رفتارهای پیشگیرانه در مورد بیماری کووید 19 قبل و یک ماه بعد از مداخله در دو گروه مداخله و کنترل " نتایج آزمون تی مستقل نشان داد مداخله بر میانگین نمره رفتارهای پیشگیرانه افراد در گروه مداخله به طور معنی داری(001/0> P)تاثیر داشته است. . در این مطالعه با استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی که یکی از الگوهای جامع در تغییر رفتار می باشد اقدام به آموزش فاکتورهایی که تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر فعالیت های پیشگیرانه دارند گردید. آموزش براستفاده از سازه های مدل اعتقاد بهداشتی توانست مرحله تغییر رفتار افراد گروه مداخله را بطور چشمگیری بهبود بخشد بطوریکه یکماه بعد از آموزش افراد افزایش معنی داری در نمرات رفتارهای پیشگیرانه را نشان داد که نشان دهنده موفقیت این برنامه آموزشی می باشد. -مطالعه سید محمد هزاوه ای با عنوان بررسی تاثیر آموزش حفاظت فردی تنفسی مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر عملکرد ایمنی کارگران در سال 2008 انجام شد .یک مطالعه مداخله ای که تعداد 88 نفر از کارگران کارگاه تولیدی ظریف مصور بروجن در آن شرکت داشتند.نمونه گیری به روش تصادفی ساده صورت گرفت وروش جمع آوری داده ها با استفاده از پرسش نامه بر اساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی بود .نتایج مطالعه نشان دادهر چه آگاهی ,حساسیت ,شدت ,منافع وموانع درک شده کارگران در زمینه بیماریهای تنفسی ووسایل حفاظت فردی بالا باشد عملکرد آنها در استفاده از وسایل حفاظت فردی بیشتر است.(18). که نتایج مطالعه همراستا با نتایج مطالعه حاضر است تنها در مورد سازه موانع درک شده، آموزش تاثیر معنی داری بر روی این سازه نداشت . علت را می توان شرایط و ویژگیهای بیماری و گروه هدف تلقی کرد. همچنین د همین راستا مطالعه داود شجاعی زاده,محسنی پور وهمکاران با عنوان سنجش اثر بخشی مداخله آموزسی بر پیشگیری از بیماریهای قلبی –عروقی در بین نوجوانان پسر بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در سال 2016 انجام شد .این مطالعه نیمه تجربی از نوع قبل وبعد می باشد که بر روی 180 نفر از دانش آموزان پسر متوسطه در شهر ساری انجام شد ابزار گرد آوری اطلاعات پرسش نامه دو بخشی اطلاعات دموگرافیک وابزار سنجش پیشگیری از بیماری قلبی بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی بود .نتایج نشان داد بعد از مداخله آموزشی در دوگروه مداخله ومقایسه بین سازه های مدل اختلاف معنا داری وجود داشت (20). که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد. در مطالعه حاضر تأثیر برنامه آموزشی مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر افزایش میانگین نمره سازه های مدل اعتقاد بهداشتی و رفتارهای پیشگیرانه در گروه مداخله بارزتر است که این موضوع بیانگر مناسب بودن برنامه میباشد؛.در این مطالعه با اجرای برنامه آموزشی- حمایتی در ابعادی وسیعتر( آگاهی، حساسیت و شدت درک شده، خودکارآمدی، موانع درک شده و راهنمایی برای عمل) سبب افزایش رفتارهای پیشگیرانه می¬شود و پیامدهای سلامتی پدیدار میگردد. ازجمله محدودیتهای این مطالعه میتوان به مسائل روحی روانی و تفاوتهای فردی و شخصیتی مشارکت کنندگان در مطالعه که ممکن است بر نتایج تحقیق تأثیر گذاشته باشد اشاره نمود، در این رابطه سعی بر این شد تا با انتخاب تصادفی نمونهها این تفاوتها به حداقل رسانده شود. در همین راستا پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده تأثیر چنین برنامه های آموزشی بر سایر متغیرهایی همچون استرس، اضطراب، افسردگی و خودمراقبتی مورد ارزیابی قرارگیرد و با توجه به متعدد بودن مدلها و برنامههای آموزشی، مطالعاتی درزمینه کاربرد برنامههای آموزشی دیگر بهصورت مقایسهای اجرا گردد. نتیجهگیری اجرای برنامهی برنامه مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی برارتقاءرفتارهای پیشگیرانه بیماری کووید 19 درجوانان ، با توجه به نیازهای آموزشی و درمانی، یک روش مناسب برای افزایش رفتارهای پیشگیرانه آنها است. بنابراین برنامه آموزشی مبتنی بر اعتقاد بهداشتی، با تکیه بر افزایش میانگین نمره سازه های مدل میتواند نقش عمدهای در بهبود رفتارهای پیشگیرانه بیماری کووید 19 درجوانان ایفا نماید و نیل به هدف ارتقای سلامتی را که هدف همه جوامع میباشد را میسر میسازد.