پژوهشگر

نام و نام خانوادگی	محل اشتغال فعلی	رشته و گرایش تحصیلی	آخرین مدرک تحصیلی	محل اخذ مدرک تحصیلی
محمدرضا حجتی	دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد	فیزیولوژی	دکترای تخصصی (PhD)	اراسموس -هلند
محمود رفیعیان	دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد	فارماکولوژی	دکترای تخصصی (PhD)	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
زهرا علی بابایی	دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد		کارشناسی ارشد	دانشگاه پیام نور اصفهان
شبنم اسماعیلیان	دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد	پزشکی	کارشناسی ارشد	دانشگاه پیام نور اصفهان

همکاران پژوهشگر

نام و نام خانوادگی	محل اشتغال فعلی	رشته و گرایش تحصیلی	آخرین مدرک تحصیلی	محل اخذ مدرک تحصیلی

چکیده پژوهش

مقدمه و بیان مسئله حافظه یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین ویژگی انسان نسبت به سایر موجودات می‌باشد که باعث پیشرفت بشر شده است. بشر همواره در طول تاریخ به دنبال بهبود و ارتقای این ویژگی خارق‌العاده بوده است تا با کسب تجربیات و اندوخته‌های ذهنی کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشد، از طرفی تداخلاتی بیمار گونه مانند آلزایمر موجب ضعف و از دست رفتن کیفیت حافظه می‌شوند که به شدت در کیفیت زندگی شخص و نقش او در جامعه اثر منفی خواهد داشت. همچنین بار مالی ناشی از درمان این اختلالات و همچنین جبران از دست رفتن یک نیروی کارآمد انسانی بسیار زیاد می‌باشد و از آن‌جایی که بهبود پیش‌گیرانه حافظه بسیار موثر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود، پیدا کردن روش‌های موثر و طبیعی برای بهبود کیفیت حافظه به خوبی حس می‌شود. در سالیان اخیر با توجه به استقبال مردم نسبت به داروهای گیاهی به خاطر عوارض کمتر و بار مالی پایین‌تر و با توجه به اشاراتی که در کتب طب سنتی به خواص گیاه سرو زربین بر بهبود وضعیت حافظه صورت گرفته است و همچنین به دلیل یافته‌های دانشمندان در مورد اثرات فلاونویید‌ها بر حافظه و غنی‌بودن سرو زربین از این مواد، این مطالعه با هدف بررسی علمی خواص این گیاه بر حافظه انجام خواهد گرفت. روش اجرا -1- نوع مطالعه مطالعه حاضر یک مطالعه‌ی تجربی (آزمایشگاهی) است. 3-2- جمعیت مورد مطالعه حجم نمونه در این مطالعه 48 موش سوری نر نژاد Balb/c در محدوده وزنی 25-35 گرم و سن تقریبی 6-8 هفته است. 3-3- معیارهای ورود و خروج تعداد 48 سر موش سوری نر نژاد Balb/c در محدوده وزنی 25-35 گرم و سن تقریبی 6-8 هفته تهیه شده از موسسه انستیتو پاستور تهران به مطالعه حاضر وارد شدند. موش‌ها در صورت مرگ هر کدام از نمونه‌ها یا هرگونه آسیب یا بیماری قابل‌تشخیص و تاثیرگذار بر نتایج مطالعه از مطالعه خارج خواهند شد. 3-4- حجم نمونه و روش نمونه‌گیری حجم نمونه در این مطالعه 48 سر موش سوری بود که به‌صورت تصادفی در گروه‌های مختلف قرار گرفتند. روش نمونه‌گیری به‌صورت دسترسی آسان بود. 3-5- مکان و زمان انجام مطالعه مطالعه حاضر در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد و لانه حیوانات این مرکز واقع در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در نمیه دوم سال 96 الی نیمه اول سال 1397 به انجام رسید. 3-6- متغیرهای پژوهش • گروه‌های مورد مطالعه • یادگیری احترازی غیرفعال • فعالیت و هماهنگی حرکتی • مالون‌دی‌آلدهید سرم و مغز • ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم و مغز 3-7- روش گردآوری داده ها و ابزار آن در این مطالعه جهت انجام تست‌های حافظه احترازی غیرفعال و تعادل حرکتی از دستگاه‌ها و ابزارهای استاندارد موجود در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و لانه حیوانات شامل دستگاه شاتل‌بکس، روتارود و دوربین مدار بسته متصل به کامپیوتر استفاده شد. دستگاه روتارود شامل یک گردونه است که سرعت چرخیدن آن rpm 0-40 می‌باشد. دستگاه روتارود تسمه‌ای دارد که با جابجا کردن آن روی محل قرار گرفتن تسمه می‌توان سرعت چرخیدن گردونه را تنظیم کرد. در این بررسی سرعت چرخیدن rpm 10 با شتاب rpm2 2-7 در نظر گرفته شد که تقریبا 11-10 دور در دقیقه است. هنگامی‌که موش روی گردونه قرار می‌گیرد، گردونه به‌مدت 60 ثانیه (ماکزیمم) می‌چرخد و مدت‌زمانی را که موش می‌تواند تعادل خود را حفظ کند، به‌عنوان زمان مقاومت موش ثبت می‌شود. دستگاه شاتل باکس شامل یک اتاق دارای چراغ است که به یک اتاق تاریک به‌وسیله یک درب گیوتینی متصل شده است. شوک‌های الکتریکی به‌وسیله یک محرک مجزا به میله‌های کف شاتل می‌رسند (1 میلی‌آمپر، 1 ثانیه، 1 بار). فاصله زمانی بین قرار گرفتن در اتاق روشن و ورود به اتاق تاریک اندازه‌گیری شده و به‌عنوان زمان تاخیر در حین عبور (حداکثر 60 ثانیه) بیان می‌شود (27). 3-8- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده‌ها در مطالعه حاضر از روش‌ها و دستگاه‌های استاندارد استفاده شد. 3-9- روش کار 3-9-1-تهیه عصاره گیاه در این مطالعه تجربی، عصاره‌گیری به روش ماسراسیون انجام شد. بدین منظور پس از تهیه سرو زربین از عطاری محلی و تایید کیفیت و اصالت آن در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، گیاه به‌وسیله آسیاب برقی پودر شد و پودر حاصل با مقدار مناسبی از الکل 70 درصد مخلوط شد. مخلوط حاصل به‌مدت 24 ساعت در دمای اتاق نگاه داشته شد، سپس توسط کاغذ واتمن صاف شد و حلال آن توسط دستگاه روتاری جداسازی شد. عصاره تغلیظ شده جهت خشک‌شدن درون انکوباتور در دمای 40 درجه سانتی‌گراد قرار گرفت. پس از خشک شدن عصاره در انکوباتور، عصاره تراشیده و وزن شد و با حل کردن مقدار مناسبی از آن در نرمال‌سالین، غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم از آن تهیه شد. انتخاب روش عصاره‌گیری و دوزهای عصاره جهت مطالعه حیوانی براساس مطالعات انجام شده قبلی بوده است (31). 3-9-2- تعیین فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره سرو زربین فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره سرو زربین در غلظت‌های مختلف در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH توسط روش رنگ‌سنجی تعیین شد. 1 میلی‌لیتر از عصاره سرو زربین در غلظت‌های مختلف (تهیه شده در اتانول) با با 1 میلی‌لیتر محلول DPPH 1/0 میلی‌مولار (تهیه شده در اتانول 95 درصد) ترکیب شده و پس از انکوباسیون در تاریکی جذب نوری آن در 517 نانومتر تعیین شد. در نمونه کنترل به جای عصاره، آب مقطر استفاده شد. میزان IC50 با رسم منحنی حاوی غلظت عصاره در محور افقی و درصد فعالیت مهارکنندگی در محور عمودی محاسبه شد. 3-9-3-حیوانات آزمایشگاهی و گروه‌بندی حیوانات آزمایشی شامل 48 سر موش سوری نر نژاد Balb/c در محدوده وزنی 25-3 گرم و سن تقریبی 6-8 هفته بود که از موسسه انستیتو پاستور تهران خریداری شدند. حیوانات در شرایط دمایی مناسب (2± 21 درجه سانتی‌گراد) و 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت خاموشی با دسترسی آزاد به آب و غذای یکسان نگهداری شدند. حیوانات به‌صورت تصادفی به 4 گروه 10 تایی تقسیم شدند. • گروه 1 (شاهد): حیواناتی که نرمال‌سالین را به میزان یک میلی‌لیتر بر کیلوگرم از طریق تزریق داخل صفاقی 30 دقیقه قبل از آزمون‌های رفتاری دریافت کردند. و گروه 2 (دریافت‌کننده عصاره سرو زربین): حیواناتی که عصاره گیاه سرو زربین را به‌صورت داخل صفاقی در دوز 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن 30 دقیقه قبل از آزمون‌های رفتاری دریافت کردند. • گروه 3 (دریافت‌کننده عصاره سرو زربین): حیواناتی که عصاره گیاه سرو زربین را به‌صورت داخل صفاقی در دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن 30 دقیقه قبل از آزمون‌های رفتاری دریافت کردند. • گروه 4 (دریافت‌کننده عصاره سرو زربین): حیواناتی که عصاره گیاه سرو زربین را به‌صورت داخل صفاقی در دوز 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن 30 دقیقه قبل از آزمون‌های رفتاری دریافت کردند. 3-9-4- آزمون احترازی غیرفعال از طریق جعبه شاتل باکس برای انجام این آزمون از جعبه شاتل باکس استفاده شد. این دستگاه شامل یک اتاق روشن می‌باشد که به یک اتاق تاریک به‌وسیله درب گیوتینی متصل شده است. شوک‌های الکتریکی به‌وسیله یک محرک مجزا به میله‌های کف دستگاه شاتل باکس می‌رسند. این آزمون برای هر موش طی چهار روز انجام شد. در اولین و دومین روز آزمون، هر موش برای عادت کردن به دستگاه 5 دقیقه در آن رها شد. در روز سوم یک آزمون اکتساب انجام شد. موش‌ها به‌صورت انفرادی در اتاق روشن گذاشته شدند و بعد از یک دوره تطابق (2 دقیقه) درب گیوتینی باز شد و بعد از ورود موش به اتاق تاریک، درب بسته شد و یک شوک الکتریکی در حد دست و پا زدن به حیوان داده شد ( 1 میلی آمپر، 1 ثانیه، 1 بار). در این آزمون، تاخیر ابتدایی ورود به اتاق تاریک ثبت شد. 24 ساعت بعد، هر موش برای ادامه آزمون در اتاق روشن قرار داده شد، فاصله زمانی بین قرار گرفتن در اتاق روشن و ورود به اتاق تاریک اندازه‌گیری شده و به‌عنوان زمان تأخیر ثانویه (حداکثر 60 ثانیه) بیان شد (29). 3-9-5- آزمون هماهنگی روانی – حرکتی از طریق دستگاه روتارود قدرت حفظ تعادل و مقاومت حرکتی موش‌ها با استفاده از دستگاه روتارود مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا جهت آشنایی حیوان با دستگاه، بر روی میله غلتان روتارود قرار گرفت و حرکت کردن بر روی آن به موش آموزش داده شد. این دستگاه شامل یک گردونه است که سرعت چرخیدن آن rpm 0-40 می‌باشد. دستگاه روتارود تسمه‌ای دارد که با جابه‌جا کردن آن روی محل قرار گرفتن تسمه می‌توان سرعت چرخیدن گردونه را تنظیم کرد. در این بررسی سرعت چرخیدن rpm 10 با شتاب rpm2 2-7 در نظر گرفته شد که تقریبا 11-10 دور در دقیقه است. هنگامی‌که موش روی گردونه قرار گرفت گردونه به‌مدت 60 ثانیه (ماکزیمم) می‌چرخید و مدت‌زمانی را که موش می‌توانست تعادل خود را حفظ کند، به‌عنوان زمان مقاومت موش ثبت شد (27). 3-9-6- اندازه‌گیری ظرفیت آنتی اکسیدانی سرم و مغز برای اندازه‌گیری ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم از سه محلول استفاده شد که شامل محلول بافر (1) (55/1 میلی‌لیتر استات‌سدیم و 8 میلی‌لیتر اسیداستیک غلیظ که با آب‌مقطر به حجم 500 میلی‌لیتر رسانده شدند)، محلول کلرید‌آهن (2) (270 میلی‌گرم کلرید آهن (III) که با آب‌مقطر به حجم 50 میلی‌لیتر رسانده شد) و محلول تری‌آذین (3) (47 میلی‌گرم تری‌آذین که در 40 میلی‌لیتر هیدروکلریک اسید 40 میلی‌مولار حل شد). محلول کار با افزودن 10 میلی‌لیتر محلول شماره 1، 1 میلی‌لیتر محلول شماره 2 و 1 میلی‌لیتر محلول شماره 3 تهیه شد. 25 میکرولیتر از نمونه سرم یا هموژنه مغز به 5/1 میلی‌لیتر محلول کار اضافه شده و 10 دقیقه در دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار داده شد، سپس جذب نوری در طول موج 593 ثبت شد (34). 3-9-7- اندازه‌گیری میزان مالون‌دی‌آلدهید سرم به‌طور خلاصه 5/0 گرم تیوباربیتوریک اسید با 80 میلی‌لیتر اسیداستیک 20 درصد مخلوط شده، pH آن توسط هیدروکسیدسدیم روی 5/3 تنظیم شده و حجم آن توسط اسیداستیک 20 درصد روی 100 میلی‌لیتر رسانده شد. 100 میکرولیتر از نمونه سرم با 100 میکرولیتر محلول SDS 1/8 درصد و 5/2 میلی‌لیتر محلول کار مخلوط شد. نمونه‌ها به‌مدت یک ساعت در بن‌ماری آب جوش قرار گرفته، سپس خنک شده و در دور rpm 4000 سانتریوفوژ شدند. جذب نوری محلول رویی در طول موج 523 نانومتر ثبت شد (34). 3-9-8- اندازه‌گیری میزان مالون‌دی‌آلدهید مغز 1 گرم از بافت مغز در کلرید پتاسیم 5/2 درصد سرد شده با نسبت 10 درصد (وزنی - حجمی) هموژنیزه شد و در دمای 1±37 درجه در یک شیکر متابولیک به‌مدت 60 دقیقه انکوبه شد. بعد از یک ساعت انکوباسیون، 1 میلی‌لیتر تترا کلرو استیک اسید 5 درصد به همراه 1 میلی‌لیتر از تیوباربیتوریک اسید 67 درصد به آن اضافه شد و بعد از هر مرحله به خوبی مخلوط شد. ترکیب از هر ویال به یک لوله سانتریفیوژ انتقال داده شده و در rpm 3000 برای 15 دقیقه سانتریفیوژ شد. بعد از آن، محلول رویی به یک لوله دیگری انتقال داده شده و در حمام آب جوش قرار گرفت، بعد از 10 دقیقه لوله‌های آزمایش خنک شده و جذب هر بخش در 535 نانومتر اندازه‌گیری شد (34). 3-10- تجزیه و تحلیل داده‌ها تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS16 انجام شد. ابتدا بررسی نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگراف - اسمیرنوف و سپس همگنی واریانس‌ها با استفاده از آزمون leven صورت پذیرفت. سپس جهت تعیین اختلاف معنی‌دار بین تیمارها از آنالیز واریانس یک‌‌طرفه (One way ANOVA) و جهت مقایسه میانگین‌ها از آزمون توکی استفاده گردید. داده‌ها به‌صورت میانگین ± خطای استاندارد ثبت شدند و 05/0p< از نظر آماری معنی‌دار فرض شد. یافته ها 4-1- نتایج 4-1-1- اثر آنتی‌اکسیدانی عصاره سرو زربین در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH در مطالعه حاضر فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره هیدروالکلی سرو زربین در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH تعیین گردید و غلظتی از عصاره که سبب 50 درصد مهار رادیکال‌های DPPH گردید (IC50)، 32/28 میکروگرم بر میلی‌لیتر محاسبه شد. 4-1-2- اثر عصاره سرو زربین بر حافظه احترازی غیرفعال در آزمون شاتل‌باکس نتایج مربوط به اثر عصاره سرو زربین در غلظت‌های مختلف بر زمان تأخیر اولیه (T1) و ثانویه (T2) در آزمون حافظه احترازی غیرفعال در نمودار 4-1 نشان داده شده است. با توجه با نتایج تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های آزمایشی در مدت‌زمان تأخیر ابتدایی ورود به اتاق تاریک وجود نداشت. مدت‌زمان تاخیر ثانویه در آزمون شاتل‌باکس در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P< و 01/0P<). مدت‌زمان تاخیر ثانویه در گروه دریافت‌کننده عصاره در غلظت 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-1- اثر عصاره سرو زربین بر زمان تأخیر اولیه (T1) و ثانویه (T2) در آزمون حافظه احترازی غیرفعال. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و ** در سطح 01/0P<) 4-1-3- اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود نتایج مربوط به اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود در نمودار 4-2 نشان داده شده است. با توجه با نتایج مدت‌زمان حفظ تعادل در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P< و 01/0P<). مدت‌زمان حفظ تعادل در گروه دریافت‌کننده عصاره در غلظت 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-2- اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و *** در سطح 001/0P<) 4-1-4- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-3 نشان داده شده است. با توجه به نتایج ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P<، 01/0P< و 001/0P<). نمودار 4-3- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و ** در سطح 01/0P< و *** در سطح 001/0P<). 4-1-5- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-4 نشان داده شده است. با توجه به نتایج ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-4- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی. 4-1-6- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-5 نشان داده شده است. با توجه به نتایج مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری کمتر از گروه کنترل بود (001/0P<). نمودار 4-5- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (*** در سطح 001/0P<) 4-1-7- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-6 نشان داده شده است. با توجه به نتایج مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری کمتر از گروه کنترل بود (01/0P<). مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌‌های 100 و 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشته است. نمودار 4-5- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (** در سطح 01/0P<) بحث و نتیجه گیری -1-بحث در مطالعه حاضر که با هدف ارزیابی اثر عصاره سرو زربین بر حافظه احترازی غیرفعال و تعادل حرکتی در موش‌های سوری صورت گرفت مشاهده شد که عصاره سرو زربین در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم سبب افزایش معنی‌دار مدت‌زمان تاخیرثانویه در آزمون شاتل‌باکس و مدت‌زمان حفظ تعادل در آزمون روتارود می‌گردد. عصاره سرو زربین در هرسه غلظت 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن سبب افزایش معنی‌دار ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم و کاهش معنی‌دار مالون‌دی‌آلدهید آن گردید. عصاره سرو زربین اثر معنی‌داری بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز نداشت ولی در غلظت 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم سبب کاهش معنی‌دار مالون‌دی‌آلدهید مغز گردید. تا کنون مطالعه‌ای در رابطه با اثرات نوروپروتکتیو عصاره سرو زربین صورت نگرفته است و در مطالعه حاضر برای نخستین بار اثربخشی آن بر حافظه و تعادل موش‌های سوری نشان داده شد. در یک مطالعه که به بررسی اثرات نوروبیولوژیک عصاره سرو زربین در محیط in vitro می‌پرداخت مشاهده شد که عصاره سرو زربین برابر آنزیم‌های استیل‌کولین‌استراز (AChE) ، بوتیریل‌کولین‌استراز (BChE) و تیروزیناز (TYRO) اثرات مهاری قابل‌ملاحظه نشان می‌دهد (29). یادگیری و حافظه یکی از تکامل‌یافته‌ترین اعمال سیستم عصبی به‌شمار می‌روند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که فعالیت سیستم‌ کولینرژیک مغز بیش‌ترین نقش را در فرایند حافظه و یادگیری دارد. تخریب ناحیه هیپوکامپ که غنی از نورون‌های کولینرژیک می‌باشد، عوارض زیادی در حافظه درازمدت حیوانات ایجاد می‌کند که با تجویز داروهای تقویت‌کننده تولید استیل‌کولین این عوارض کاهش می‌یابد (35). استیل‌کولین یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی پیچیده در عملکرد ذخیره‌سازی، تثبیت و به‌یادآوردن حافظه است. مطالعات نشان داده که استیل‌کولین قادر است فرایند LTP را در بسیاری از نقاط مغزی از جمله هیپوکامپ، قشر انتورینال و قشر پیریفورم افزایش دهد (9). استیل‌کولین در نورون‌های کولینرژیک نقاط مختلف مغز ساخته می‌شود و اثر تحریکات عصبی به فضای سیناپسی یا فضای بین عصب و عضله ترشح می‌شود و بر گیرنده‌های نیکوتینی یا موسکارینی مربوط اثر می‌کند. پس از پایان تحریک عصبی مقادیر اضافی استیل‌کولین از طریق تجزیه آنزیمی توسط آنزیم‌های کولین‌استراز تخریب می‌گردد (35). در مهره‌داران دو نوع آنزیم استیل‌کولین‌استراز و بوتیریل‌کولین‌استراز توسط ژن‌ها کد می‌شوند. استیل‌کولین‌استراز مسئول تجزیه استیل‌کولین در سیناپس نورون‌های کولینرژیک در CNS و محیطی می‌باشد. بوتیریل‌کولین‌استراز به‌طور عمده در کبد بیان می‌شود و از نظر کاتالیز به استیل‌کولین‌استراز شبیه است اما طیف وسیع‌تری از سوبستراها را دارد (36). در مطالعات گزارش شده است که مهارکننده‌های ‌کولین‌استراز همانند دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین به‌طور قابل ملاحظه‌ای حافظه و عملکرد شناختی را در بیماران آلزایمری بهبود می‌بخشند (36). با توجه به اینکه فعالیت مهارکنندگی کولین‌استراز توسط عصاره سرو زربین در محیط آزمایشگاهی نشان داده شده است، به‌نظر می‌رسد عصاره گیاه با افزایش سطوح استیل‌کولین مغز سبب بهبود حافظه شده است (29). گزارش شده است که عصاره سرو زربین غنی از فلاونوئیدها شامل کاپرسوفلاون، آمنوفلاوون، روتین، کورستین و میریستین، ترکیبات فنلی شامل آنتوسیانیدین‌ها، کاتچین فلاون‌ها، فلاوونول‌ها و ایزوفلاون‌ها و تانن‌ها شامل الاژیک‌اسید، گالیک‌اسید، فنیل‌ایزوپروپانوئید، کافئیک‌اسید، کوماریک‌اسید، کلروژنیک‌اسید، فرولیک‌اسید و کافئیک‌اسید است (21). اثرات مهارکنندگی استیل‌کولین‌استراز توسط ترکیبات فوق از جمله کلروژنیک‌اسید، کافئیک‌اسید (37)، کورستین (38) و آنتوسیانین‌ها (39) در مطالعات نشان داده شده است. لذا به‌نظر می‌رسد که ترکیبات فعال موجود در عصاره گیاه با مهار فعالیت آنزیم کولین‌استراز و افزایش سطح استیل‌کولین مغز سبب بهبود عمل‌کرد حافظه و یادگیری شده‌اند. پیشنهاد می‌شود کارایی سیستم کولینرژیک در بهبود عملکرد شناختی ناشی از عصاره سرو زربین با استفاده از آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های کولینرژیک در مدل حیوانی بررسی و تایید گردد. تاکنون مطالعات متعددی در رابطه با اثرات نورولوژیک و نوروپروتکتیو پلی‌فنل‌ها، فلاونوئیدها و تاتن‌های جداسازی شده از گیاهان مختلف صورت گرفته است. این ترکیبات از طریق مکانیسم‌های عمدتاً مشابهی اختلالات نورولوژیک و حافظه را در مدل‌های آلزایمر و ایسکمی بهبود داده‌اند. برای مثال در مطالعه Pu و همکاران در سال 2007 مشاهده شد که ترکیبات فلاونوئیدی اپی‌گالوکاتچین‌گالات، کاتچین، روتین و کورستین اثرات حفاظتی در برابر اختلال حافظه ناشی از ایسکمی مغزی در موش صحرایی نشان می‌دهند (40). در بررسی دیگری توسط Xu و همکاران در سال 2014، گزارش شد که روتین اختلال حافظه ناشی از آلزایمر را با کاهش پلاک‌های بتاآمیلوئید، افزایش فعالیت آنزیم آنتی‌اکسیدانی سوپراکسیددیسموتاز، افزایش محتوای گلوتاتیون، کاهش معنی‌دار پراکسیداسیون لیپیدی و گلوتاتیون اکسید، کاهش فعالیت سلول‌های التهابی آستروسیت و میکروگلیا و کاهش سطوح ستوکین‌های التهابی، بهبود می‌دهد (41). Unno و همکاران در سال 2007 نیز بیان نمودند که کاتچین با کاهش مارکرهای استرس‌اکسیداتیو عملکرد حافظه را در موش‌های سوری مسن بهبود می‌دهد (42). Yao و همکاران گزارش کردند که کورستین از طریق کاهش حجم انفارکتوس و آپوپتوز، افزایش بیان فاکتور نورون‌زایی مشتق شده از مغز (BDNF) ، تیروزین کیناز B (TrkB) و پروتئین Akt سبب بهبود اختلالات نورولوژیکی و عملکرد حافظه در موش‌های در معرض ایسکمی شده است (43). Fernandes و همکاران در سال 2014 گزارش کردند که کافئیک‌اسید سبب کاهش حجم انفارکتوس و اختلالات نورولوژیک و حافظه ناشی از حمله ایسکمی می‌شود. اثرات حفاظتی کافئیک‌اسید به کاهش سطوح کاسپاز-3 و افزایش سیناپتوفیزین که در ارتباط با عملکرد و تشکیل سیناپس است، نسبت داده شد (43). Yan و همکاران در سال 2001 نشان دادند که فرولیک‌اسید با افزایش سطوح استیل‌کولین کورتکس مغز و کاهش سطوح فاکتورهای التهابی (GFAP) و اینترلوکین-1 بتا (IL-1B) در هیپوکامپ در برابر اختلالات حافظه ناشی از آلزایمر اثرات حفاظتی نشان می‌دهد (44). با توجه به‌حضور ترکیبات فوق‌الذکر در عصاره گیاه سرو زربین به‌نظر می‌رسد برخی از مکانیسم‌های بیان شده در اثرات نوروپروتکتیو عصاره گیاه نقش داشته باشند که نیاز است درستی این فرض در مطالعات آینده ارزیابی و تایید گردد. در سیستم‌های بیولوژیک رادیکال‌های آزاد به‌طور معمول از مولکول‌های اکسیژن، نیتروژن و گوگرد حاصل می‌شوند. مهم‌ترین رادیکال‌های آزاد شامل گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن و نیتروژن می‌باشند ﮐﻪ به‌طور طبیعی از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﮑﯽ مانند ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﺴﻢ ﻫﻮازی در زﻧﺠﯿﺮه ﺗﻨﻔﺴﯽ ﻣﯿﺘﻮﮐﻨﺪری، ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ‌ﺷﻮد و نقش‌های فیزیولوژیک متعدد همانند سیگنالینگ سلول، القای آپوپتوز، تنظیم بیان ژن و انتقال یون‌ها را به عهده دارند (45). این حال تولید بیش از حد این ترکیبات تحت برخی شرایط، اثرات زیان‌آوری برای بسیاری از مولکول‌های حیاتی به دنبال دارد. گونه‌های فعال اکسیژن و نیتروژن، اسیدهای نوکلئیک، زنجیره‌های جانبی اسیدهای‌آمینه در پروتئین‌ها و پیوندهای دوگانه اسیدهای چرب غیراشباع واکنش داده و سبب آغاز و پیشرفت استرس‌اکسیداتیو می‌گردند که نقش مهمی در پاتوژنز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های نورودژنراتیو یا تحلیل برنده سیستم عصبی دارد (46). مغز به دلیل مصرف اکسیژن بالا، نسبت به سایر بافت‌ها و اعضا، حساسیت بیش‌تری نسبت به آسیب‌اکسیداتیو نشان می‌دهد. مصرف بالای اکسیژن در این بافت سبب کمبود الکترون در زنجیره تنفسی و تشکیل رادیکال‌های‌آزاد می‌شود که نهایتا منتهی به استرس‌اکسیداتیو می‌گردد. همچنین وجود مقادیر بالای اسیدهای چرب غیراشباع در غشاء نورون‌ها، آن‌ها را مستعد واکنش‌های اکسیداسیون می‌نماید (27). تخریب سلول‌های عصبی وابسته به سن به‌طور فزاینده‌ای با افزایش تولید گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن و نیتروژن مرتبط می‌باشد که در نهایت موجب بروز بیماری‌های مخرب و تحلیل‌برنده همچون آلزایمر و پارکینسون می‌گردد. بیماری آلزایمر که موجب عارضه فراموشی در 50 تا 60 درصد اشخاص بالای 65 سال می‌گردد، دارای خصیصه‌هایی مثل تشکیل فیبریل‌ها و پلاک‌های وابسته به پیری، فرایندهای اکسیداسیون و اختلالات نوروترانسمیتری در CNS می‌باشد که می‌تواند عواقب وخیمی داشته باشد (22). مطالعات نشان داده است که مصرف ترکیبات غنی از آنتی‌اکسیدان قادر است سیستم عصبی را در مقابل آسیب ناشی از استرس‌اکسیداتیو محافظت نموده و سبب ببهبود معنی‌دار حافظه و عملکرد شناختی گردد (30). در مطالعات اثرات عصاره سرو زربین در برابر استرس ناشی از تتراکلریدکربن و استات‌سرب در مدل موش صحرایی نشان داده شده است (31, 32)، در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد که عصاره سرو زربین سبب افزایش معنی‌دار ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم و کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای آن می‌گردد. عصاره سرو زربین همچنین سبب کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای مغز گردید. لذا می‌توان این‌چنین بیان نمود که عصاره سرو زربین با کاهش سطح گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن و نیتروژن، ممانعت از پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از رادیکال‌های آزاد و تقویت سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی سبب محافظت نورون‌ها و به دنبال آن تقویت عملکرد حافظه و همچنین تعادل در موش‌های سوری می‌گردد. 5-2-نتیجه‌گیری تیمار موش‌های سوری توسط عصاره سرو زربین در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم سبب تقویت معنی‌دار عملکرد حافظه و هماهنگی حرکتی –تعادل شد. عصاره سرو زربین همچنین سبب افزایش معنی‌دار ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و کاهش معنی‌دار پراکسیداسیون لیپدهای سرم شد و پراکسیداسیون لیپیدهای مغز را نیز کاهش داد.

خلاصه نتایج حاصله

یافته ها 4-1- نتایج 4-1-1- اثر آنتی‌اکسیدانی عصاره سرو زربین در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH در مطالعه حاضر فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره هیدروالکلی سرو زربین در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH تعیین گردید و غلظتی از عصاره که سبب 50 درصد مهار رادیکال‌های DPPH گردید (IC50)، 32/28 میکروگرم بر میلی‌لیتر محاسبه شد. 4-1-2- اثر عصاره سرو زربین بر حافظه احترازی غیرفعال در آزمون شاتل‌باکس نتایج مربوط به اثر عصاره سرو زربین در غلظت‌های مختلف بر زمان تأخیر اولیه (T1) و ثانویه (T2) در آزمون حافظه احترازی غیرفعال در نمودار 4-1 نشان داده شده است. با توجه با نتایج تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های آزمایشی در مدت‌زمان تأخیر ابتدایی ورود به اتاق تاریک وجود نداشت. مدت‌زمان تاخیر ثانویه در آزمون شاتل‌باکس در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P< و 01/0P<). مدت‌زمان تاخیر ثانویه در گروه دریافت‌کننده عصاره در غلظت 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-1- اثر عصاره سرو زربین بر زمان تأخیر اولیه (T1) و ثانویه (T2) در آزمون حافظه احترازی غیرفعال. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و ** در سطح 01/0P<) 4-1-3- اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود نتایج مربوط به اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود در نمودار 4-2 نشان داده شده است. با توجه با نتایج مدت‌زمان حفظ تعادل در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره در غلظت‌های 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P< و 01/0P<). مدت‌زمان حفظ تعادل در گروه دریافت‌کننده عصاره در غلظت 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-2- اثر عصاره سرو زربین بر هماهنگی حرکتی – تعادل در آزمون روتارود. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و *** در سطح 001/0P<) 4-1-4- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-3 نشان داده شده است. با توجه به نتایج ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از گروه کنترل بود (05/0P<، 01/0P< و 001/0P<). نمودار 4-3- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سرم در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (* در سطح 05/0P< و ** در سطح 01/0P< و *** در سطح 001/0P<). 4-1-5- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-4 نشان داده شده است. با توجه به نتایج ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشت. نمودار 4-4- اثر عصاره سرو زربین بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مغز در گروه‌های آزمایشی. 4-1-6- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-5 نشان داده شده است. با توجه به نتایج مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌های 100، 200 و 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری کمتر از گروه کنترل بود (001/0P<). نمودار 4-5- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید سرم در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (*** در سطح 001/0P<) 4-1-7- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی در نمودار 4-6 نشان داده شده است. با توجه به نتایج مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور معنی‌داری کمتر از گروه کنترل بود (01/0P<). مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره سرو زربین در غلظت‌‌های 100 و 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم تفاوت معنی‌داری با گروه کنترل نداشته است. نمودار 4-5- اثر عصاره سرو زربین بر مالون‌دی‌آلدهید مغز در گروه‌های آزمایشی. * نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل (** در سطح 01/0P<)

فایل های پژوهش

فایل