پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

طرح ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی آﻣﻮزﺷﯽ در زﻣﯿﻨﻪ اﻋﺘﯿﺎد و ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از آن و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺳﻄﺢ رﺿﺎﯾﺖ، دانش و نگرش دانشجویان ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ پس از تصویب در شورای پژوهشی و اخذ کد اخلاق و مجوزهای لازم اجرا گردید. در این طرح، ابتدا نیازسنجی از 230 نفر از کارورزان و پزشکان عمومی در مورد نیازهای آموزشی ایشان در برخورد با اختلالات مصرف مواد به عمل آمد؛ سپس برنامه های آموزشی مختلفی شامل بیان مقدمه، تعاریف، اتیولوژی و اپیدمیولوژی وابستگی به مواد، فاکتورهای محافظت‌کننده و مخاطره‌آمیز و هم بیمارآیی، معرفی انواع مواد و تأثیرات آنها و نیز پیشگیری از اعتیاد و چندکلامی در خصوص درمان آن و پیشگیری از عود و مراحل تغییر، آموزشهایی در خصوص مدیریت اورژانسهای مواد، بازدید از نمایشگاه اعتیاد و آموزشهایی در رابطه با انواع مواد مورد سوءمصرف و اثرات آنها، درمان‌های موجود (دارویی و روانشناختی)، مراکز درمانی و نحوه‌ی ارجاع این بیماران و خانواده‌های آنها برای دریافت خدمات تخصصی و نیز کارگاه مهارتهای زندگی، در طول مقاطع مختلف تحصیل پزشکی (علوم پایه، فیزیوپاتولوژی، کارآموزی فیلد بهداشت و کارورزی مسمومیتها) و ترمهای مختلف ارائه گردید. نتایج نیازسنجی نشان داد که میزان آگاهی و توانمندی فراگیران و دانش آموختگان پزشکی در حیطه اعتیاد در حد متوسط و ضعیف می باشد. درصد رضایت از آموزشهای مختلف بین %66/66 تا 88% بود. اغلب شرکت کنندگان نگرشی مطلوب به آموزشها داشتند و آگاهی خود را در مورد موضوعات ارائه شده، تا حدود زیادی افزایش یافته عنوان کردند. بر این اساس به نظر میرسد ارائه ی چنین آموزشهایی میتواند در ارتقای سطح آگاهی و توانمندی پزشکان عمومی فارغ التحصیل در مدیریت اختلالات سوء مصرف مواد کمک کننده باشد و با توجه به نقش انکارناپذیر ایشان در ارایه خدمات در این عرصه، اصلاح کوریکولوم آموزش پزشکی برای مد نظر قرار دادن این مهم ضرورت دارد.

خلاصه نتایج حاصله

نیازسنجی از 215 نفر از فارغ التحصیلان پزشکی عمومی و کاروزان انجام شد. برای این منظور از پرسشنامه ای پژهش گر ساخته استفاده شد که روایی و پایایی آن بررسی و تایید گردیده بود. پرسشنامه‌ی نیازسنجی کارورزان شامل ۲۰ سؤال با مقیاس لیکرت بود که نمره‌دهی بین بسیار ضعیف با نمره‌ی یک و بسیار خوب با نمره‌ی ۵ صورت می‌پذیرفت. پرسشنامه‌ی نیازسنجی پزشکان عمومی طرحی نیز مشتمل بر ۲۰ سؤال ۵ گزینه‌ای لیکرتی مشابه با نیازسنجی کارورزان بود و نیز بخشی که میزان مواجهه‌ی ایشان را با هر یک از موارد مرتبط با اختلالات سوءمصرف مواد و نیز میزان نیاز به آموزش آنها را در دوران پزشکی عمومی می‌سنجید. در مورد اکثر سوالات نمره خودارزیابی آگاهی و توانمندی کارورزان و دانش آموختگان پزشکی در حد متوسط بود. میانگین اکثر نمرات آگاهی و توانمندی شرکت کنندگان بر حسب جنس و دانشگاه محل تحصیل تفاوت معنی داری نداشت. میانگین نمرات خودارزیابی آگاهی بر حسب وضعیت تحصیلی در اکثر سوالات به طور معنی داری در گروه دانش آموختگان بیشتر بود ولی میانگین نمرات خودارزیابی سوالات توانمندی بین دو گروه دانش آموخته و کارورز تفاوت معنی داری وجود نداشت. بر اساس ارزیابی صورت گرفته افرادی که نمرات بالاتری در پرسشنامه ی نیاز سنجی داشتند؛ در بیشتر موارد منبع کسب اطلاعات خود را خودآموزی یا مطالعه ی شخصی ذکر کردند. در مورد 4 سوال اول آگاهی (میزان آگاهی از انواع مواد اعتیادآور، شایع ترین مواد موجود در ایران، سن شایع مصرف مواد در ایران و شایع ترین مقطع سنی برای گرایش به مواد ) اکثر شرکت کنندگان (70%-80%) میزان آگاهی خود را در حد متوسط یا خوب می دانستند. در مورد سایر سوالات آگاهی( آشنایی با راه های پیشگیری از وابستگی به مواد، اثرات انواع مواد و تشخیص وابستگی به آنها، تفاوت بین سومصرف مواد و وابستگی، آگاهی از مراحل وابستگی، آشنایی با مدل بیوسایکوسوشیال در خصوص اتیولوژی وابستگی به مواد، ارتباط بین وابستگی به مواد و بیماری های روانپزشکی، آشنایی با انواع درمان های دارویی وابستگی به مواد، آشنایی با مهارت های زندگی و نقش آن در پیشگیری از اعتیاد، آشنایی با انواع مراکز موجود جهت کمک به بیماران، آشنایی با روش های درمان وابستگی به الکل) اکثر شرکت کنندگان (70%-80 %) آگاهی خود را متوسط یا ضعیف ارزیابی کرده بودند. بیشترین نیاز به آموزش در دوره پزشکی عمومی مربوط به بیمار دچار وابستگی به مواد غیر قانونی (سو مصرف مواد) بود که 8/87 % از دانش آموختگان پاسخ گو به سوال، میزان نیاز به آموزش را در حد زیاد 6/48 % و خیلی زیاد 2/39 % می دانستند. در مورد سایر مواجهه ها (بیش مصرف مواد اوپیوییدی از جمله متادون، بی قراری و پرخاشگری مصرف کننده مواد محرک از جمله مت آمفتامین(شیشه)، بیماری که برای ترک مصرف مواد مراجعه کرده به ترتیب 7/76 %، 7/76 % و 6/74 % از دانش آموختگان پاسخ گو به سوال، میزان نیاز به آموزش را در حد زیاد و خیلی زیاد می دانستند. در بخش انتهایی پرسشنامه های نیازسنجی، با سوالاتی تشریحی میزان مفید بودن برگزاری جلسات آموزشی مهارتهای زندگی، مدیریت بیش مصرف اوپیوییدها و پرخاشگری و بی قراری فرد مصرف کننده ی مت آمفتامین سنجیده شد. اغلب شرکت کنندگان میزان مفید بودن را بسیار زیاد یا زیاد عنوان کرده بودند. اغلب شرکت کنندگان، آموزش کنونی دوره ی پزشکی عمومی را از نظر آگاهی و توانمند سازی دانشجویان پزشکی در مورد اعتیاد و رویکرد و مدیریت برخورد با این بیماران ناکافی می دانستند و بسیاری پیشنهاد آموزش عملی و در عرصه ی مبتلایان به اختلالات مصرف مواد را مطرح کرده بودند. بسیاری نیز عنوان کرده بودند آموزشها در دوره ی تحصیل آنها محدود به یک تا دو جلسه در دوره ی کارآموزی روانپزشکی بوده است که با توجه به تعداد زیاد مراجعین کافی نمی باشد. نتایج آگاهی، نگرش و رضایت مندی در آموزشهای ارائه شده در این بخش نیز از پرسشنامه های پژوهش گر ساخته ی آگاهی‌سنجی و سنجش‌ نگرش و رضایت استفاده شد. روایی و پایایی این پرسشنامه ها نیز بررسی و تایید شد. آگاهی دانشجویان در مورد تمامی بسته های آموزشی ( آموزشهای ادغام شده در درس فارماکولوژی، روانشناسی، کارآموزی فیلد بهداشت، کارورزی مسمومیتها، کارگاه مهارتهای زندگی و بازدید از نمایشگاه اعتیاد) به صورت معناداری افزایش یافت.( P<001/0) نگرش شرکت کنندگان به تمامی بسته های آموزشی ارائه شده مطلوب بود و اغلب ایشان اعتقاد داشتند ارائه ی چنین آموزشهایی برای دانشجویان پزشکی ضروری بوده و در آینده کاری و شخصی آنها کمک کننده است و نیز ساعات بیشتری باید به این آموزشها اختصاص یابد. تعداد زیادی نیز معتقد بودند تمام دانشجویان پزشکی باید آموزشهایی را درباره اختلالات مصرف مواد بگذرانند. دانشجویان از تمامی آموزشها رضایت مناسبی داشتند که از %66/66 تا %88 متفاوت بود. در مجموع نتایج مطالعه حاکی از موفقیت آن در ارتقای سطح آگاهی، توانمندی ورضایت دانشجویان پزشکی در اختلالات مصرف مواد داشت.

فایل های پژوهش