پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

اين پروژه به منظور امكان‌سنجي استقرار درختان مثمر و افزايش توليدات گياهي از طريق به‌كارگيري سامانه‌هاي سطوح آبگير در استان چهارمحال و بختياري به مدت 5 سال به اجرا در آمده است. براي انجام اين تحقيق عرصه مرتعي با شيب متوسط 20% انتخاب شد. پنج تيمار سامانه، شامل جمع‌آوري سنگريزه و پوشش‌گياهي سطح سامانه به همراه به‌کارگيري فيلتر سنگريزه‌اي، جمع‌آوري سنگريزه و پوشش‌گياهي سطح سامانه بدون به‌کارگيري فيلتر سنگريزه‌اي، عايق نمودن بخشي از سطح سامانه به همراه به‌کارگيري فيلتر سنگريزه‌اي، عايق نمودن بخشي از سطح سامانه بدون به‌کارگيري فيلتر سنگريزه‌اي و تيمار شاهد(زمين دست نخورده) به همراه سه رقم بادام(ربيع، مامايي و شاهرود21) در 5 تكرار به‌کار برده شد. در اين تحقيق با رفتار‌سنجي سامانه‌ها، تأثير آن‌ها بر رشد و نمو نهال‌ها از طريق اندازه‌گيري شاخص‌هاي گياهي(قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش، زنده‌ماني و توليد ميوه) مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد ميانگين اين متغيرها در تيمار شاهد از بقيه تيمارها کمتر و به ترتيب در تيمارهاي جمع‌آوري پوشش‌گياهي سطح سامانه بدون فيلتر سنگريزه‌اي، جمع‌آوري پوشش‌گياهي سطح سامانه با فيلتر سنگريزه‌اي، عايق نمودن بخشي از سطح سامانه بدون فيلتر سنگريزه‌اي و عايق نمودن بخشي از سطح سامانه با فيلتر سنگريزه‌اي افزايش پيدا مي‌کند. به‌طوري که در سال پنجم اجراي پروژه، ميانگين قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش و عملکرد در تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي به ترتيب به 5/64 ميليمتر ، 233 سانتيمتر، 9/2 متر‌مربع و 234/1 کيلوگرم بادام در هر درخت رسيده است که از همه تيمارها بيشتر مي‌باشد. همچنين در بين ارقام بادام کاشته شده، رقم شاهرود21 از رشد و نمو بهتري برخوردار بوده و شاخص‌هاي گياهي در اين رقم بالاتر از ساير ارقام مي‌باشد. بنابراين به‌کارگيري سامانه‌هاي سطوح آبگير(پوشش عايق با فيلتر سنگريزه‌اي)، نقش مهمي در جمع‌آوري حجم آب کافي در جهت تأمين رطوبت مورد نياز درختان در محل استقرار آن‌ها ايفا نموده و موجب افزايش توليد و بهبود اقتصاد معيشتي آبخيزنشينان مي‌گردد.

خلاصه نتایج حاصله

خاک محدوده ايستگاه تحقيقاتي قلعه غارك که پروژه حاضر در آن به اجرا در آمده است داراي بافت متوسط تا سنگين و داراي ميزان آهک نسبتاً زيادي مي‌باشد که معرف خاک اکثر مناطق باغکاري استان چهارمحال و بختياري است. از آن جا که گونه بادام نسبت به خاک‌هاي آهکي مقاوم مي‌باشد و همچنين به دليل اين که از لحاظ سطح زير كشت و ارزش اقتصادي، بادام مهمترين محصول باغي استان محسوب مي‌شود، تحقيقات سامانه‌هاي سطوح آبگير باران بر روي سه رقم از ارقام بادام استان انجام گرفت. در موقع کشت نهال‌ها سعي گرديد از نهال‌هايي استفاده گردد که حتي‌الامکان از قطر يکساني برخوردار باشند. همچنين همه نهال‌ها بعد از کشت از ارتفاع 60 سانتيمتري هرس شدند و در نتيجه داراي ارتفاع يکساني گرديدند. نتايج اندازه‌گيري شاخص‌هاي گياهي در مدت پنج سال و عملکرد تيمارهاي سامانه‌هاي سطوح آبگير باران نشان داد که تيمار شاهد(زمين دست نخورده) قادر به تأمين آب کافي براي نهال‌ها نبوده و درختان در اين تيمار ضعيف و کوچک شده و تعدادي از آن‌ها خشکيدند. با لخت و تميز نمودن سطح سامانه و افزايش ضريب رواناب، شرايط لازم براي تأمين قسمتي از آب مورد نياز درختان فراهم شده و در نتيجه باعث رشد شاخص‌هاي گياهي و افزايش عملکرد درختان گرديده است. اين روند افزايشي با عايق نمودن بخشي از سطح سامانه افزايش بيشتري نشان داده است، به طوري که در تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي به حداکثر خود رسيده است. در شکل(1) درختان بادام در تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي نشان داده شده است که از ارتفاع و سطح تاج پوشش خوبي برخوردار هس نتايج تجزيه واريانس شاخص‌هاي گياهي نشان داد در تيمارهاي مختلف سطوح آبگير باران، ارقام مختلف بادام و همچنين سال‌هاي مورد بررسي، از لحاظ شاخص‌هاي‌گياهي شامل قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش و عملکرد ميوه تفاوت کاملاً معني‌دار آماري وجود دارد(01/0P<). آزمون مقايسه ميانگين‌ها براي تيمارهاي مختلف سطوح آبگير باران نشان داد کمترين مقادير قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش و عملکرد ميوه در تيمار شاهد(زمين دست نخورده) مشاهده شده است. بيشترين مقادير شاخص‌هاي گياهي مربوط به تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي مي‌باشد. به عبارت ديگر عايق نمودن سطح سامانه به همراه استفاده از فيلتر سنگريزه‌اي، باعث تأمين قسمتي از آب مورد نياز درختان در محل ريشه آن‌ها شده و به طور قابل ملاحظه‌اي رشد و نمو گياه را افزايش داده است. از لحاظ عملکرد ميوه در تيمارهاي مختلف سطوح آبگير، تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي در سال پنجم اجراي پروژه به طور متوسط به ميزان 234/1 کيلوگرم بادام در هر درخت، توليد ميوه داشته است و مي‌توان انتظار داشت در سال‌هاي اوج باروري و در شرايط مطلوب و بدون سرمازدگي بهاره، اين ميزان به 2 کيلوگرم ميوه در هر درخت برسد. اين در حالي است که ميانگين عملکرد ميوه در تيمار شاهد در سال پنجم اجراي پروژه، فقط 282 گرم در هر درخت بوده و تيمار عايق با فيلتر سنگريزه‌اي 437 درصد نسبت به تيمار شاهد افزايش عملکرد داشته است. به عبارت ديگر با بکار بردن سامانه‌هاي عايق با فيلتر سنگريزه‌اي در باغات ميوه در اراضي شيبدار، ميزان ميوه هر درخت به طور قابل توجهي نسبت به حالت کشت معمولي افزايش خواهد يافت. البته بايد خاطر نشان کرد که تعيين دقيق ميزان توليد ميوه با استفاده از سامانه‌هاي سطوح آبگير باران، مستلزم اندازه‌گيري و تجزيه و تحليل ميزان ميوه، از سال‌هاي پنجم و ششم به بعد مي‌باشد و هنوز پيش داوري زود است، اما نتايج اوليه نشان مي‌دهد که افزايش عملکرد ميوه در شرايط استفاده از سامانه‌هاي سطوح آبگير نسبت به کشت در حالت عرف منطقه کاملاً چشمگير خواهد بود. آزمون مقايسه ميانگين‌ها براي شاخص‌هاي گياهي در ارقام مختلف بادام نشان داد بيشترين مقادير شاخص‌هاي گياهي در رقم شاهرود21 مشاهده شده است به طوري که ميانگين قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش در طي پنج سال در اين رقم به ترتيب برابر 5/40 ميليمتر، 187 سانتيمتر و 14416 سانتيمتر مربع مي‌باشد. از لحاظ عملکرد ميوه، اگرچه بين ارقام مختلف بادام تفاوت معني‌دار آماري در سطح 5 درصد ديده نشد اما بيشترين ميانگين مقدار ميوه مربوط به رقم شاهرود21 بوده است. رقم‌هاي مامايي و ربيع در اولويت‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. مقايسه برخي از خصوصيات مرفولوژيکي ميوه بادام در دو شرايط آبياري کامل و سامانه‌هاي سطوح آبگير باران، براي رقم‌هاي ربيع، مامايي و شاهرود21 نشان داد که ميوه‌ بادام و مغز آن در شرايط بکارگيري سطوح آبگير باران نسبت به شرايط آبياري کامل، داراي اندازه کوچکتر، رنگ تيره‌تر و پوست چروکيده‌تري است. همچنين رقم ربيع نسبت به دو رقم ديگر، اگرچه عملکرد(مقدار ميوه در هر درخت) کمتري دارد، اما از لحاظ کيفيت ميوه و ميانگين وزن مغز از وضعيت بهتري برخوردار است. آزمون مقايسه ميانگين‌ها براي شاخص‌هاي گياهي در سال‌هاي مختلف اجراي پروژه نشان داد که بيشترين مقادير قطر يقه، ارتفاع درخت، سطح تاج پوشش و عملکرد ميوه در سال پنجم اجراي پروژه مشاهده شده است که با توجه به گذشت زمان و رشد و نمو درختان، امري کاملاً طبيعي به نظر مي‌رسد. به علاوه هر يک از سال‌هاي اول تا پنجم اجراي پروژه از لحاظ شاخص‌هاي گياهي تفاوت کاملاً معني‌دار آماري با يکديکر دارند.

فایل های پژوهش