پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

طرح¬های آبخيزداري برای حفظ منابع آب وخاك به¬عنوان سرمايه‌هاي عظيم كشور و در راستاي توسعه و عمران حوزه‌هاي آبخيز و دستيابي به توسعه پايدار اجرا مي‌شوند. موفق‌ترين طرح¬های آبخيزداري را آن دسته از طرح¬هایی تشكيل مي‌دهند كه توانسته‌اند بين اهداف آبخيزداري و نيازهاي مردم پلي برقرار ساخته،آن¬ها را هماهنگ سازند. اصولاً برنامه‌هايي كه بدون پشتوانه مردمي باشند از قابليت و ضمانت اجرايي لازم برخوردار نیستند. مشاركت و فعاليت¬هاي آبخيزداري در حوضه‌ها، با يكديگر ارتباط نزديك و تنگاتنگ داشته،تكميل¬كننده هم هستند. مشاركت، همياري و حضور آگاهانه و مسئولانه آبخيزنشينان در پيشبرد برنامه‌ها و امور مختلف مي‌تواند طرح¬های آبخيزداري را در حوزه‌هاي آبخيز تضمين و پايدار سازد. با هدف بررسی و شناخت ميزان تمايل آبخيزنشينان به مشاركت در عمليات آبخيزداري و عوامل مؤثر برآن وهمچنین شناخت زمينه‌هاي جلب مشاركت ساکنين حوزه¬هاي آبخيز در فعالیت‌های آبخيزداري با استفاده از ابزارها وشيوه‌هاي مناسب مشاركتي پروژه تحقیقاتی جاری در حوزه¬های آبخیز بن و چمدر از استان چهارمحال وبختیاری به انجام رسید. تحقیق به شیوه¬ی مشاهده¬ای - میدانی و با تکمیل پرسشنامه در سطوح کارشناسی و مدیریتی و نیز ساکنین حوزه¬های آبخیز صورت پذیرفته و نتایج اخذشده با استفاده از آمارتوصیفی و نرم افزارspss تجزیه و تحلیل شد. براساس نتایج به¬دست آمده میزان آگاهی، تشکیل کلاس¬های آموزشی و انسجام اجتماعی تأثیر مثبت و وابستگی به دولت و پایگاه اجتماعی اقتصادی تأثیر منفی بر میزان مشارکت مرد‌می‌ دارند. همچنین بین سطح سواد و انسجام اجتماعی با میزان مشارکت آبخیزنشینان رابطه معنی¬دار مثبت وجود دارد.

خلاصه نتایج حاصله

مشارکت در نگهداری و حفاظت از عملیات اجرای طرح همبستگی مثبت و معنی‌دار با میزان آگاهی مردم از فواید و مزایای فعالیت‌های آبخیزداری، مطابقت فعالیت‌های آبخیزداری با نیازهای روستا و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی دارد. نتایج رگرسیون گام به گام در حوزه آبخیز بن نشان ‌می‌دهد که از بین متغیرهای مختلف فقط دو متغیر میزان آگاهی مردم از فواید و مزایای فعالیت‌های آبخیزداری با ضریب 727/0 و مطابقت فعالیت‌های آبخیزداری با نیازهای روستا با ضریب 375/0 در مدل رگرسیونی باقی ماندند. با توجه به ضریب تبیین مدل، 5/48درصد تغییرات در میزان مشارکت مرد‌می‌در اجرا و نگهداری از طرح‌های آبخیزداری مربوط به این دو متغیر می‌باشد. ضرایب رگرسیونی سایر متغیرها معنی‌دار نبوده و از مدل رگرسیونی خارج شدند. در حوزه آبخیز چمدر متغیر میزان مشارکت در اجرا و حفاظت از طرح‌های آبخیزداری به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. متغیرهای مستقل شامل 1) میزان تحصیلات، 2) سطح مالکیت اراضی کشاورزی، 3) رضایتمندی از وضعیت شغلی و اجتماعی، 4) انگیزه پیشرفت، 5) انسجام اجتماعی، 6) پایگاه اقتصادی-اجتماعی، 7) استفاده از وسایل ارتباطی و رسانه، 8) میزان آگاهی، 9) عضویت در نهادهای عمومی، 10) تشکیل کلاس‌های آموزشی، 11) وابستگی به دولت و 12) مسافرت به خارج از روستا می‌باشند. نتایج آزمون کای دو نشان می‌دهد که بین میزان مشارکت مردم در طرح‌های آبخیزداری و کلاس‌های آموزشی، انسجام اجتماعی، آگاهی و انگیزه پیشرفت در سطح احتمال یکدرصد وابستگی وجود دارد یا به عبارتی دیگر این متغیرها در سطح احتمال یک درصد بر میزان مشارکت مردم اثر دارند. متغیرهای میزان رضایتمندی، استفاده از وسایل ارتباطی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی، عضویت در نهادهای عمومی، وابستگی به دولت و مسافرت به خارج از روستا در سطح پنج درصد بر میزان مشارکت مردم اثر دارند. بین متغیر میزان مشارکت مرد‌می‌در طرح‌های آبخیزداری و متغیرهای میزان تحصیلات و داشتن اراضی کشاورزی رابطه معنی‌داری وجود ندارد. نتایج همبستگی اسپیرمن نشان می‌دهد که میزان مشارکت در طرح‌های آبخیزداری بیشترین همبستگی را با میزان آگاهی (61/0) و تشکیل کلاس‌های آموزشی (68/0) و انگیزه پیشرفت (55/0) دارد. همبستگی بین این متغیرها مستقیم بوده، بدین معنی که هر چه میزان آگاهی مردم از اهداف طرح و تشکیل کلاس‌های آموزشی بیشتر باشد، مشارکت مردم در طرح‌ها افزایش خواهد یافت. همچنین هر چه افراد دارای انگیزه بیشتر برای پیشرفت خود و اعضای خانواده باشند میزان مشارکت آن‌ها افزایش می‌یابد. همبستگی بین میزان مشارکت با مسافرت به خارج از روستا و انسجام اجتماعی مستقیم بوده، به ترتیب 266/0 و 259/0 است. همبستگی بین میزان مشارکت مردم در طرح‌های آبخیزداری و میزان رضایتمندی، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و عضویت در نهادها معکوس است اما این همبستگی معنی‌دار نیست. همبستگی بین میزان مشارکت و وابستگی به دولت و استفاده از وسایل ارتباطی منفی و معنی‌دار در سطح پنج درصداست. رگرسیون چندگانه بین میزان مشارکت مردم در طرح‌ها (متغیر وابسته) و متغیرهای مستقل به روش گام به گام انجام شدو نتایج آن در جداول زیر ارائه شده است. در گام آخر متغیرهای میزان آگاهی، میزان تشکیل کلاس‌های آموزشی، وابستگی به دولت، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و انسجام اجتماعی در مدل باقی ماندند. ضریب تبیین تعدیل شده مدل رگرسیون نهایی 652/0 می¬باشد. بدین معنی که مدل به¬دست آمده می‌تواند 65 درصدتغییرات در متغیر وابسته را توجیه کند. به عبارتی دیگر 35 درصدتغییرات باقی مانده مربوط به سایر متغیرهای تأثیرگذار بر میزان مشارکت مردم در طرح‌ها است که در مدل لحاظ نشده است و یا ناشناخته هستند. جدول دوم (ANOVA) نشان می‌دهد که مدل به‌دست آمده معنی‌دار است. در جدول سوم ضرایب جزیی هر کدام از متغیرهای مستقل بر میزان مشارکت مردم آمده‌است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود میزان آگاهی، تشکیل کلاس‌های آموزشی و انسجام اجتماعی تأثیر مثبت و وابستگی به دولت و پایگاه اجتماعی اقتصادی تأثیر منفی بر میزان مشارکت مرد‌می‌دارند. عرض از مبدأ مدل معنی‌دار نیست. بنابراین از ضرایب استاندارد (Beta) استفاده می‌شود. میزان آگاهی مردم از اهداف طرح‌ها و تشکیل کلاس‌های آموزشی به ترتیب با ضریب 530/0 و 487/0 بیشترین تأثیر را بر میزان مشارکت مردم در طرح‌ها داشته وضریب رگرسیون انسجام اجتماعی 148/0 است. ضریب رگرسیون وابستگی به دولت و پایگاه اجتماعی و اقتصادی به ترتیب 206/0- و 207/0- است.

فایل های پژوهش