پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

دیابت ملیتوس از شایعترین بیماریهای متابولیک بوده احتمالا" جمعیت مبتلایان جهان در سال 2025 میلادی، از مرز 330 میلیون نفر بگذرد. عوارض متعددی بيماران ديابتي را تهدید که این عوارض موجب معلولیت و علت مرگ 70 درصد آنها را موجب می گردد. در یکی دو قرن گذشته بطور عمده کنترل و درمان این بیماری با این با داروهای صناعی انجام، اما در دهه های اخیر به علت محدودیت و مشکلات ناشی از مصرف این قبیل داروها، استقبال مردم جهان از داروهای گیاهی بیشتر شده است. هدف از این مطالعه بررسی و تعیین اثر عصارۀ هیدروالکلی گزنه بر تغییرات بیوشیمیایی خون و هیستوپاتولوژی کبد، کلیه و پانکراس در موشهای صحرایی دیابتی می باشد. گیاه گزنه گیاهی از تیره گزنه، علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ است. در درمان بیماریهای دستگاه ادراری(پروستات)، تنفسی، گوارش(معده) و به عنوان داروی کاهش دهنده قند خون و افزایش دهندۀ گلبولهای قرمز مورد استفاده قرار می گیرد. تغییرات هیستوپاتولوژی در شاخصهای مورد ارزیابی در بافتهای کبد، کلیه و پانکراس در گروه دریافت کنندۀ عصاره هیدروالکلی گزنه با دوز800mg/kg ، در مقایسه با گروه دریافت کنندۀ متفورمین(کنترل مثبت) دارای اختلاف کمتری بود. نتایج این مطالعه در رابطه با تعیین ترکیبات آنتی اکسیدانی نشان داد میزان فنل کل، فلاونوئیدکل، ظرفیت آنتی اکسیدانی عصارۀ گزنه به ترتیب 36.55، 5.24، 19.87 ( واحدها نیزبه ترتیب بر حسب میلی گرم در گرم اسید گالیک، mg.g-1 DW ، DPPHSCE % ) بود. نتايج اين تحقيق نشان داد كه عصاره هیدرو الکلی گزنه داراي پتانسيل ضد دیابتی خوبي بر ضد دیابت در موشهای صحرایی دیابتی شده با آلوکسان مي باشند. به نظر می رسد که نتایج این بررسی به شکل اختصاصی تر و با تعیین موثر ترین دوز به عنوان منابع دارويي براي كنترل بيماري دیابت می توانند، محسوب گردند.

خلاصه نتایج حاصله

هدف از این مطالعه بررسی و تعیین تأثیر‌ عصارۀ هیدروالکلی گزنه بر تغییرات بیوشیمیایی خون و هیستوپاتولوژی کبد، کلیه و پانکراس در موشهای صحرایی دیابتی بود. نتایج این مطالعه دربخش بیوشیمیایی نشان داد که استفاده از عصاره گزنه در دوز mg/kg 400 در مقایسه با گروه کنترل، بیشتر موجب کاهش قند خون و پروفایل‌‌های چربی گردید (جدول شماره 1). دربخش هیستوپاتولوژی این مطالعه در گروه دریافت کنندۀ عصاره هیدروالکلی گزنه با دوز mg/kg800 تغییرات هیستوپاتولوژی بافت کلیه در گروه دریافت عصاره کنندۀ با این دوز در بیشتر شاخصها، شبیه گروه کنترل سالم بود (جدول شماره2). تغییرات ایجاد شده در بافت پانکراس نیز در بیشتر شاخصها در مجموع در گروه دریافت کنندۀ عصاره با دوز mg/kg 400 در مقایسه با گروه کنترل دیابتی کمتر بود (جدول شماره 3). تغییرات ایجاد شده در بافت کبد نیز در بیشتر شاخصها در مجموع در گروه دریافت عصاره کنندۀ عصاره با دوز mg/kg 800 در مقایسه با گروه کنترل سالم بیشتر شباهت داشت (جدول شماره 5). این نتایج نشان می دهند که عصاره گزنه در مجموع در بخش فاکتورهای بیوشیمیایی با دوز mg/kg 400 تاثیرات مطلوبتری در بخش هیستوپاتولوژی با دوز mg/kg 800 تاثیرات بهتری داشته است. گزنه یکی از گیاهان دارویی است که در طب سنتی جهت درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها‌ مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد پس از تزریق آلوکسان سلولهای پانکراس ملتهب و همین امر روند ترشح انسولین و بدنبال آن کنترل میزان قند خون را در محدودۀ طبیعی تحت تأثیر‌ قرار می‌دهد. بر اساس مطالعات متعدد و بررسی منابع علمي موجود اثر ضد التهابي گياه گزنه ثابت شده است. تركيبات فنولي و كافئيك اسيد موجود در مواد مترشحه برگ گزنه قادر به مهار سنتز اسيد آراشيدونيك و متابوليتهايش مي‌باشد. اسيد فنوليك سنتز لكوترين B4 را نيز مهار مي‌كند. همچنین خواص ضد آلرژي گياه گزنه ثابت شده است. به گونه اي كه اين گياه اثر مهاري بر آنزيمهاي ليپواكسيژنازو سيكلواكسيژناز دارد. اين دو انزيم مسئول تبديل اسيد آراشيدونيك به پروستا گلاندينها و لكوترينها مي‌باشد. استفاده از اين گياه در رينيت آلرژيك بسيار موثر بوده است. همچنین عصاره این گیاه موجب کاهش گلوکز خون می‌گردد [81]. نتایج این مطالعه نیز نشان داد که مصرف عصاره هیدروالکلی گزنه موجب کاهش قند خون در حیوانت دیابتی گردیده است. مطالعه فرزامی و همکاران با عنوان القای ترشح انسولین توسط تزریق عصارۀ گزنه در جزایر لانگرهانس موشهای صحرایی سالم وصحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین نشان داد که تزریق عصارۀ گزنه موجب ترشح انسولین بیشتر از جزایر بتای پانکراس می‌گردد [82]. که این امر نهایتا منجر به کاهش قند خون می‌گردد. در همین راستا می‌توان به مطالعه گلالی پور و همکاران با عنوان فعالیت‌‌های محافظت کنندگی عصاره برگ گزنه بر غلظت قند خون و سلولهای بتا در موش‌‌های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین نشان داد که استفاده از عصاره هیدرو الکلی برگ گزنه اثر کاهش دهندگی قند خون و همچنین فعالیت‌‌های محافظ کنندگی از سلولهای بتا لانگرهانس در موش‌‌های دیابتی اشاره نمود [83] . گرچه در این مطالعه روی سایر ترکیبات موجود در گیاه گزنه بررسی صورت نگرفت اما نتایج مطالعۀ کاوالالی نشان داد که لکتین بذرگزنه توپی (رومی) موجب کاهش سطح گلوکز در حیوانات سالم و همچنین در موشهای صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین شده است[84]. که این موضوع نشاندهنده ظرفیت بالای بخشهای مختلف این گیاه جهت کنترل قند خون می‌باشد.

فایل های پژوهش