پژوهشگر

همکاران پژوهشگر

چکیده پژوهش

طرح¬های آبخیزداری در حقیقت نوعی پروژه¬های عمرانی محسوب می¬شوند که هدف عمده آن¬ها بهبود شرایط اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی ساکنان حوزه¬های آبخیز است. این مهم از طریق انجام عملیات آبخیزداری اعم از عملیات مکانیکی و بیولوژیکی حاصل می شود. شناخت و آگاهی از دلایل عدم مشارکت آبخیز نشینان در فعالیت¬های آبخیزداری از مواردی است که در صورت فراهم بودن اطلاعات دقیق و واقعی می¬تواند منجر به ارائه راه حل¬های علمی و کاربردی شده و موجبات احیاء و مدیریت حوزه¬های آبخیز را فراهم آورد. مشارکت اقدام سازمان یافته‌ای است در جهت حصول دستاوردهای عینی که تشدید و تهییج امر مشارکت را در جامعه موجب می‌شود. این پژوهش در حوزه آبخیز دیناران ازشهرستان اردل و روستای گل سفید از شهرستان کیار اجرا شد. مهم ترین اهداف این پروژه تحقیقاتی شناخت ميزان تمايل آبخيزنشينان به مشاركت در عمليات آبخيزداري و عوامل مؤثر برآن با استفاده از ابزارها و شيوه‌هاي مناسب مشاركتی می باشد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه، پرسشنامه می‌باشد. درروستاي گل سفيد حجم نمونه بااستفاده از فرمول كوكران معادل 79 خانوار محاسبه شده و در حوزه ديناران از روش سرشماري(تمام شماري) استفاده شده است. اعتبار يا روايي پرسشنامه با استفاده از روش كرونباخ ونرم افزارspss محاسبه وآلفاي كرونباخ بين 72/0تا78/0مي باشد. این پژوهش دارای 17 فرضیه، 17 متغیر مستقل و یک متغیر وابسته ترکیبی با عنوان "میزان مشارکت آبخیزنشینان در فعالیت های آبخیزداری" می باشد. با استفاده از روش آمار توصیفی، میزان فراوانی، درصد فراوانی نسبی، درصد فراوانی تجمعی، میانگین و انحراف معیار هر متغیر محاسبه گردیده و با استفاده از روش آمار استنباطی تجزیه و تحلیل‌های مربوطه انجام شده است. سطوح مختلف مشارکت در چهار بعد: احساس نیاز به انجام عملیات آبخیزداری، مشارکت در تصمیم گیری، مشارکت در اجرا و پیاده سازی و مشارکت در حفظ و نگهداری طرح های آبخیزداری اجرا شده، دسته بندی شده و بر مبنای طیف پنج گزینه ای لیکرت(1= خیلی کم تا 5= خیلی زیاد) اقدام به سنجش آنها گردید. نتايج ضريب همبستگي اسپیرمن نشان داد كه در حوزه ديناران بین میزان مشارکت در فعالیت‌های آبخیزداری و میزان انگیزه پیشرفت پاسخگویان، عضویت در نهادهای عمومی روستا و میزان مسافرت به خارج از روستادر سطح پنج درصد رابطه معنی‌دار وجوددارد. در روستای گل سفید بین میزان مالکیت اراضی کشاورزی پاسخگویان و میزان مشارکت آنان رابطه منفی و معنی‌داری در سطح پنج درصد وجود دارد. همچنین رابطه بین میزان مشارکت در فعالیت‌های آبخیزداری و متغیرهای سن، تعداد افراد تحت تکفل، تعداد افراد باسواد خانواده، میزان تجربه در کشاورزی، میزان انگیزه پیشرفت و میزان رضایت‌مندی منفی و معنی دار در سطح یک درصد می باشد. به علاوه رابطه بین میزان مشارکت و شغل اصلی، میزان انسجام اجتماعی، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، عضویت در نهادهای عمومی روستا و میزان مسافرت به خارج از روستا مثبت وغيرمعني دار بوده و تنها رابطه میان متغیر سطح تحصیلات و میزان مشارکت در روستای گل سفید مثبت و معنی دار در سطح یک درصد می باشد. باتوجه به روابط همبستگي به دست آمده، تشکیل کلاس‌های آموزشی- ترویجی و آگاه کردن روستائیان از اهداف و خصوصیات طرح‌های آبخیزداری، گام‌ نخست برای موفقیت این گونه طرح‌ها به شمار می‌رود. استفاده ازظرفیت همگام سازی اعضای شوراهای روستا رمز موفقیت فعالیت های متنوع آبخیزداری است. استفاده از منابع اطلاعاتی بااولویت برنامه های تلویزیونی نقش بسیارمهمی در آگاهی ساکنین ازفواید پروژه های آبخیزداری داشته و درایجادانگیزه جهت مشارکت بسیارموثراست. همچنین برنامه ریزی بازدید سرآمدان روستاها از فعالیت های آبخیزداری در مناطق خارج ازروستا در ایجادانگیزه مشارکت بسیارمفیدوموثراست.

خلاصه نتایج حاصله

طرح¬های آبخیزداری در حقیقت نوعی پروژه¬های عمرانی محسوب می¬شوند که هدف عمده آن¬ها بهبود شرایط اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی ساکنان حوزه¬های آبخیز است. این مهم از طریق انجام عملیات آبخیزداری اعم از عملیات مکانیکی و بیولوژیکی حاصل می شود. شناخت و آگاهی از دلایل عدم مشارکت آبخیز نشینان در فعالیت¬های آبخیزداری از مواردی است که در صورت فراهم بودن اطلاعات دقیق و واقعی می¬تواند منجر به ارائه راه حل¬های علمی و کاربردی شده و موجبات احیاء و مدیریت حوزه¬های آبخیز را فراهم آورد. مشارکت اقدام سازمان یافته‌ای است در جهت حصول دستاوردهای عینی که تشدید و تهییج امر مشارکت را در جامعه موجب می‌شود. این پژوهش در حوزه آبخیز دیناران ازشهرستان اردل و روستای گل سفید از شهرستان کیار اجرا شد. مهم ترین اهداف این پروژه تحقیقاتی شناخت ميزان تمايل آبخيزنشينان به مشاركت در عمليات آبخيزداري و عوامل مؤثر برآن با استفاده از ابزارها و شيوه‌هاي مناسب مشاركتی می باشد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه، پرسشنامه می‌باشد. درروستاي گل سفيد حجم نمونه بااستفاده از فرمول كوكران معادل 79 خانوار محاسبه شده و در حوزه ديناران از روش سرشماري(تمام شماري) استفاده شده است. اعتبار يا روايي پرسشنامه با استفاده از روش كرونباخ ونرم افزارspss محاسبه وآلفاي كرونباخ بين 72/0تا78/0مي باشد. این پژوهش دارای 17 فرضیه، 17 متغیر مستقل و یک متغیر وابسته ترکیبی با عنوان "میزان مشارکت آبخیزنشینان در فعالیت های آبخیزداری" می باشد. با استفاده از روش آمار توصیفی، میزان فراوانی، درصد فراوانی نسبی، درصد فراوانی تجمعی، میانگین و انحراف معیار هر متغیر محاسبه گردیده و با استفاده از روش آمار استنباطی تجزیه و تحلیل‌های مربوطه انجام شده است. سطوح مختلف مشارکت در چهار بعد: احساس نیاز به انجام عملیات آبخیزداری، مشارکت در تصمیم گیری، مشارکت در اجرا و پیاده سازی و مشارکت در حفظ و نگهداری طرح های آبخیزداری اجرا شده، دسته بندی شده و بر مبنای طیف پنج گزینه ای لیکرت(1= خیلی کم تا 5= خیلی زیاد) اقدام به سنجش آنها گردید. نتايج ضريب همبستگي اسپیرمن نشان داد كه در حوزه ديناران بین میزان مشارکت در فعالیت‌های آبخیزداری و میزان انگیزه پیشرفت پاسخگویان، عضویت در نهادهای عمومی روستا و میزان مسافرت به خارج از روستادر سطح پنج درصد رابطه معنی‌دار وجوددارد. در روستای گل سفید بین میزان مالکیت اراضی کشاورزی پاسخگویان و میزان مشارکت آنان رابطه منفی و معنی‌داری در سطح پنج درصد وجود دارد. همچنین رابطه بین میزان مشارکت در فعالیت‌های آبخیزداری و متغیرهای سن، تعداد افراد تحت تکفل، تعداد افراد باسواد خانواده، میزان تجربه در کشاورزی، میزان انگیزه پیشرفت و میزان رضایت‌مندی منفی و معنی دار در سطح یک درصد می باشد. به علاوه رابطه بین میزان مشارکت و شغل اصلی، میزان انسجام اجتماعی، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، عضویت در نهادهای عمومی روستا و میزان مسافرت به خارج از روستا مثبت وغيرمعني دار بوده و تنها رابطه میان متغیر سطح تحصیلات و میزان مشارکت در روستای گل سفید مثبت و معنی دار در سطح یک درصد می باشد. باتوجه به روابط همبستگي به دست آمده، تشکیل کلاس‌های آموزشی- ترویجی و آگاه کردن روستائیان از اهداف و خصوصیات طرح‌های آبخیزداری، گام‌ نخست برای موفقیت این گونه طرح‌ها به شمار می‌رود. استفاده ازظرفیت همگام سازی اعضای شوراهای روستا رمز موفقیت فعالیت های متنوع آبخیزداری است. استفاده از منابع اطلاعاتی بااولویت برنامه های تلویزیونی نقش بسیارمهمی در آگاهی ساکنین ازفواید پروژه های آبخیزداری داشته و درایجادانگیزه جهت مشارکت بسیارموثراست. همچنین برنامه ریزی بازدید سرآمدان روستاها از فعالیت های آبخیزداری در مناطق خارج ازروستا در ایجادانگیزه مشارکت بسیارمفیدوموثراست.

فایل های پژوهش